تشخیص دیسک کمر به تنهایی برای شخص دشوار است و به همین دلیل فقط پزشکان متخصص می‌توانند تشخیص صحیحی از این وضعیت انجام دهند. پزشک هنگامی که می‌خواهد به بررسی و تشخیص این عارضه در شما بپردازد، سابقه، علائم و معاینه فیزیکی را در نظر خواهد گرفت. برای رد سایر شرایط و بیماری‌های مشکوک، آزمایش‌های خاصی انجام می‌شود. پزشک فقط در صورت تشخیص صحیح قادر خواهد بود که یک برنامه درمانی را معین کند و گزینه‌های درمانی بالقوه را با بیمار در میان بگذارد.
در بیشتر موارد درمان فتق و پارگی دیسک کمر نیازی به جراحی نیست زیرا فتق دیسک در طی شش هفته به‌خودی‌خود بهبود می‌یابند. جراحی به عنوان آخرین گزینه در نظر گرفته می‌شود و قبل از آن به بیماران توصیه می‌شود که مشکل را با رویکرد ضدالتهابی درمان کنند. در بیشتر موارد از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی برای درمان غیر جراحی این بیماری استفاده می‌شود. یک گزینه جایگزین برای این داروها، تزریق کورتیزون به ستون فقرات است. ورزش و کشش همراه با داروهای مسکن تجویز شده بیشتر برای افرادی که از فتق دیسک رنج می‌برند توصیه می‌شود. فیزیوتراپی نیز معمولاً برای این عارضه مورد استفاده قرار می‌گیرد. به غیر از این روش‌ها، درمان‌های ممکن دیگری نیز وجود دارد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی شیوه‌های تشخیص دیسک کمر و یا رزرو نوبت در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی دکتر فلاح با شماره تلفن‌های ۰۳۱۳۶۲۵۲۸۵۷ – ۰۹۳۰۳۹۷۰۰۲۰ تماس حاصل فرمایید.
چگونه بفهمیم دیسک کمر داریم؟
ممکن است حتی بدون اینکه هیچ‌گونه علائمی را تجربه کنید، فتق دیسک داشته باشید. بیماران گاهی اوقات برای یک بیماری دیگر به پزشک مراجعه می‌کنند و در تصاویر MRI متوجه ی فتق دیسک کمر خود می‌شوند.
اگرچه در بیشتر موارد، علائم معدودی وجود دارد که بیمار ممکن است آن‌ها را تجربه کند. این موارد ممکن است خفیف تا شدید باشند. در اینجا 12 مورد از رایج‌ترین علائم دیسک کمر گفته شده است:
مشخصه‌ی درد فتق دیسک کمر و سایر علائم ناشی از آن، تداوم آن‌ها می‌باشد. همه ما ممکن است بعد از یک روز فعالیت شدید احساس ناراحتی کرده‌ایم، اما علائم فتق دیسک همچنان ادامه دارد و احتمالاً طی روزها، هفته‌ها و ماه‌ها بدتر می‌شود. برای کمردردی که به مدت چند هفته ادامه داشته است حتماً باید به پزشک مراجعه کنید، به‌خصوص اگر یک یا چند عامل خطر برای فتق دیسک کمر دارید.
- درد: درد می‌تواند از دردی خفیف تا دردی آزار دهنده باشد. همچنین ممکن است دردی باشد که می‌آید و می‌رود. بسته به محل ایجاد فتق دیسک، درد می‌تواند در ناحیه‌ی پا، تمام نواحی کمر یا گردن ایجاد شود. درد می‌تواند تیز و تیرکشنده یا مبهم و ناراحت کننده باشد. بسته به سطح فعالیت و زمانی از روز ممکن است شدت آن متفاوت باشد.
- ضعف عضلانی: دیسک‌هایی که دچار فتق و دررفتگی می‌شوند، می‌توانند فشار زیادی به اعصاب اطراف ستون فقرات وارد کنند. با گذشت زمان، این موضوع می‌تواند موجب ضعف عضلانی ایجاد کند. ضعف عضلانی نیز ممکن است در نتیجه‌ی اجتناب از استفاده از پا یا دست، حتی ناخودآگاه رخ دهد.
- درد سیاتیک: عصب سیاتیک طولانی‌ترین عصب بدن است که از ستون فقرات کمر عبور کرده و تا پشت باسن و لگن می‌گذرد و تا پا و قسمت بالای کف پا کشیده می‌شود. درد سیاتیک می‌تواند در هر نقطه‌ای از طول عصب سیاتیک رخ دهد. بسیاری از افراد از سیاتیک به عنوان یک بیماری یاد می‌کنند، اما این فقط نام نوعی درد است. فتق دیسک کمر می‌تواند باعث ایجاد درد سیاتیک شود که با گذشت زمان و وخیم‌تر شدن وضعیت، بدتر می‌شود.
- احساس گزگز: احساس گزگز در هر نقطه‌ای از کمر، پا یا لگن می‌تواند همراه با درد یا بدون درد باشد. این امر همچنین به فشار وارد بر اعصاب اطراف مهره‌ها مربوط می‌شود.
- اسپاسم عضله: اسپاسم عضله می‌تواند به طور متناوب رخ دهد و ممکن است بیشتر آزار دهنده باشد تا ناتوان کننده.
- رفلکس‌های بیش‌فعال: این علامت فتق دیسک ممکن است با اسپاسم عضلات نیز همراه باشد.
- بی‌حسی: بسیاری از بیماران با بی‌حسی که در اثر فتق دیسک تجربه می‌کنند، دچار مشکل می‌شوند. این بی‌حسی ممکن است حتی پس از رفع مشکل فتق دیسک نیز ادامه داشته باشد. بی‌حسی می‌تواند در پایین پاها و در کف پاها ایجاد شود، یا ممکن است در شانه‌ها، بازوها و دست‌ها وجود احساس شود.
- احساس سوزن سوزن شدن: احساس سوزن سوزن شدن شبیه احساس سری است که ممکن است هنگام خواب رفتن یک اندام و شروع به “حرکت دادن” آن احساس کنید، فقط این احساس سر بودن طولانی‌تر است. این نشانه همچنین می‌تواند نشانه آسیب عصب ناشی از فتق دیسک‌ها باشد.
- احساس سوزش: احساس سوزش برای توصیف یک علامت کمی مشکل است، اما وقتی آن را احساس کردید می‌دانید که چگونه است. تصور کنید که بیش از حد به آتش نزدیک شده‌اید و یک گرمای بیش از حد مرزی و دردناکی را احساس می‌کنید. بعضی از بیماران مبتلا به فتق دیسک این علامت را به عنوان یک علامت اصلی تجربه می‌کنند.
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده: اگر این علامت را تجربه کردید، به اورژانس مراجعه کنید. این علامتی نیست که به‌خودی‌خود برطرف شود و نادیده گرفتن آن می‌تواند زندگی شما را در معرض خطر قرار دهد.
تشخیص فتق دیسک کمر
افرادی که علائم دیسک کمر را در خود مشاهده می‌کنند، با مراجعه به پزشک متخصص، مشاهده خواهند کرد که پزشک مصاحبه مفصلی و معاینه کامل بدنی بر روی آن‌ها انجام می‌دهد.
سؤالاتی که باید انتظار داشت
پرسیدن سؤال‌هایی در مورد زمان و چگونگی شروع درد معمول است، به‌خصوص اگر هر نوع آسیب و جراحتی وجود داشته باشد. سؤالات دیگر ممکن است بر این موارد متمرکز باشد:
- نوع درد. ممکن است از بیمار خواسته شود درد خود را توصیف کند، از جمله محل آن و اینکه کدام فعالیت‌ها یا وضعیت‌های بدن باعث بهتر یا بدتر شدن آن می‌شوند.
- شرایط پزشکی و بیماری‌ها. سایر شرایط پزشکی و بیماری می‌تواند عاملی برای این آسیب باشد. به عنوان مثال پوکی استخوان خطر شکستگی را افزایش می‌دهد.
- شرایط خانه و شغل بیمار. داشتن یک کار فیزیکی خیلی سخت یا انجام مرتب تعمیرات یا کارهای سنگین دیگر در خانه می‌تواند دیسک کمر را تحت فشار قرار دهد.
- سابقه‌ی بیماری. پزشک احتمالاً در مورد روش‌های درمانی یا جراحاتی که بیمار در گذشته داشته است، سؤال خواهد کرد.
- سابقه بیماری خانوادگی. اگر یکی از اعضای خانواده به این بیماری مبتلا شده باشد، احتمال ابتلا به فتق دیسک کمر در فرد بیشتر است.
هر تجربه‌ای که بیمار از افسردگی یا اضطراب دارد نیز باید بخشی از این گفتگو باشد، زیرا این اطلاعات ممکن است در برنامه‌ریزی برای درمان مفید باشد.
معاینه فیزیکی برای تشخیص فتق دیسک کمر
معاینه‌ی فیزیکی برای تشخیص این بیماری بسیار مهم است و معمولاً شامل مشاهده‌ی نحوه‌ی خم شدن و کشیدگی بدن بیمار می‌باشد. همچنین معمولاً ارزیابی‌های زیر انجام می‌شود:
- بررسی عصبی. برای تعیین اینکه آیا یک مشکل عصبی وجود دارد یا خیر، پزشک به دنبال علائم از دست دادن احساس، مانند بی‌حسی و ضعف در پا و کف پا می‌باشد. ممکن است از بیمار خواسته شود که به طور طبیعی و روی نوک انگشتان راه برود تا وضعیتی به نام افتادگی کف پا را بررسی کند، در این حالت عضلات مورد استفاده برای خم شدن مچ پا و انگشتان پا ضعیف می‌شوند. قدرت عضلات و رفلکس‌ها در مناطق دیگر نیز احتمالاً بررسی می‌شود. رفلکس‌ها ممکن است کندتر از حد نرمال باشند و یا اصلاً وجود نداشته باشند.
- تست‌هایی برای دامنه حرکتی. ممکن است از بیمار خواسته شود که به جلو و عقب و از این طرف به آن طرف خم شود.
- تست بالا بردن پا. یک کشش رایج برای تست مشکل فتق دیسک کمر، بالا بردن پا به صورت صاف و مستقیم است. برای این تست، بیمار صاف به پشت دراز می‌کشد و پزشک پای دچار درد را به آرامی بالا می‌برد تا زمانی که درد احساس شود. اگر درد هنگام بلند شدن پا در زاویه 30 تا 70 درجه ایجاد شود، آن را نشانه دیسک کمر می‌دانند. اگر بالا بردن پای بدون درد باعث ایجاد درد در پای آسیب دیده شود، این نیز نشان می‌دهد که یک ریشه عصب فشرده شده یا تحریک شده است. برای ایجاد تغییراتی در این کشش‌ها، این تست‌ها در حالت نشسته یا در حالی که پاها بر روی هم هستند انجام می‌گیرند. در برخی از مطالعات پزشکی گفته شده است که این تست بالا بردن مستقیم پا برای نشان دادن فتق دیسک کمر در افراد بالاتر از سن 60 سال مفید نیست.
- بررسی علائم حیاتی. افزایش ضربان نبض یا فشارخون می‌تواند نشانه‌ای از درد باشد و افزایش دمای بدن نیز ممکن است نشانه‌ای از عفونت باشد.
- نظارت بر نحوه‌ی راه رفتن. پزشک بررسی خواهد کرد که آیا بیمار به نظر می‌رسد به دلیل درد کند راه می‌رود یا به طور غیرطبیعی راه می‌رود.
- معاینه ستون فقرات در ناحیه پایین کمر. اگر در ستون فقرات قسمت پایین کمر التهاب وجود داشته باشد، پوست ممکن است غیر طبیعی یا حساس به لمس باشد.
اگر پزشک هیچ نشانه‌ای از یک مشکل جدی نبیند، درد شدید نباشد و هیچ آسیب تروماتیک رخ نداده باشد، ممکن است در این مرحله آزمایش تصویربرداری لازم نباشد. بعضی از پزشکان ترجیح می‌دهند بیمار صبر کند تا ببیند آیا علائم در طی شش هفته برطرف می‌شود یا خیر؛ این اتفاق برای بیشتر افراد رخ می‌دهد.
تست‌های تصویربرداری برای دیسک کمر
برای رد سایر علل احتمالی علائم بیمار مانند شکستگی، تومور، عفونت یا سندرم دم اسب، ممکن است در ویزیت اولیه آزمایش‌های تصویربرداری انجام شود.
آزمایش‌های تصویربرداری رایجی که برای تشخیص فتق دیسک کمر استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:
- MRI (ام آر آی) معمولاً دقیق‌ترین ارزیابی از ناحیه ستون فقرات کمر را نشان می‌دهد که نشان می‌دهد فتق در کجا رخ داده است و کدام عصب تحت تأثیر قرار گرفته است. اغلب اوقات، برای کمک به برنامه‌ریزی‌های جراحی، اسکن MRI سفارش می‌شود. این آزمایش می‌تواند نشان دهد که فتق دیسک در کجا رخ داده و چگونه بر ریشه عصب تأثیر گذاشته است
- اگر دلیلی بر عدم توصیه به MRI وجود داشته باشد، سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) بیشتر توصیه می‌شود.
- از عکس‌برداری رادیولوژی به طور عمده برای رد کردن مشکلاتی مانند شکستگی استخوان، ناهنجاری‌های استخوان، عفونت، تومور یا مشکلاتی در راستای ستون فقرات استفاده می‌شود. از تصاویر رادیولوژی معمولاً به تنهایی برای تشخیص دیسک کمر استفاده نمی‌شود.
- سی تی میلوگرام یک نوع اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) است که با تزریق ماده حاجب در مایع نخاعی انجام می‌شود و با رادیولوژی رنگی برای مشاهده ماده حاجب انجام می‌گیرد. این آزمایش می‌تواند اندازه و محل فتق دیسک را نشان دهد اما تهاجمی است.
- تست نوار عصب و عضله (EMG) می‌تواند مشخص کند که کدام ریشه عصبی تحت تأثیر قرار گرفته است.
آزمایش‌های تصویربرداری به تنهایی نمی‌توانند فتق دیسک کمر را تشخیص دهند. در بعضی موارد، اسکن ام آر آی ممکن است فتق دیسک کمر پیشرفته را نشان دهد، اما فرد هیچ درد و علائم دیگری نداشته باشد.
دلیل نامعلوم بودن علائم مشخص نیست، اما برخی از متخصصان پزشکی حدس می‌زنند که فتق دیسک حتی از آنچه معمولاً تصور می‌شود و اغلب بخشی طبیعی از روند پیری است، گسترش می‌یابد.
یک چالش اساسی در تشخیص فتق دیسک کمر، نیاز به تشخیص وضعیت از دلایل دیگر است. برای رسیدن به تشخیص صحیح و شروع درمان باید این علل احتمالی دیگر رد شوند.
درمان بعد از تشخیص دیسک کمر
در صورت تشخیص فتق دیسک، می‌توانید پنج روش درمانی زیر را انجام دهید که به ترتیب از کم تهاجم‌ترین تا تهاجمی‌ترین به شرح زیر هستند.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند به شما در بهبود وضعیت قرارگیری بدن، تقویت عضلات هسته بدن و حفظ وزن سالم کمک کنند. آن‌ها تمرینات خاصی را برای کشش ستون فقرات و برداشتن فشار از روی مهره‌ها به شما می‌دهند.
- درمان‌های كایروپراكتیك: درمان‌های كایروپراكتیك یا درمان دستی می‌تواند به تنظیم و تراز بندی ستون فقرات آسیب دیده كمك كند. متخصصان كایروپراكتیك غالباً با کمک فیزیوتراپیست ها به تقویت عضلات در امتداد ستون فقرات کمک می‌کنند.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) : این داروها می‌توانند به کاهش التهاب و درد کمک کنند، به ویژه هنگامی که شما فیزیوتراپی را شروع می‌کنید.
- تزریق اپیدورال داروهای استروئید یا بلوک‌های عصبی: از این نوع تزریق‌ها می‌توان به عنوان یک ابزار تشخیصی و همچنین راهی برای تسکین درد استفاده کرد. این روش علت‌های ساختاری ایجاد مشکل فتق دیسک را برطرف نمی‌کند اما می‌تواند در توانبخشی مفید باشد.
- جراحی: اگر بیماران بعد از درمان نیز احساس درد کنند یا علائم بیماری بدتر شود، ممکن است جراحی تنها گزینه باقی مانده باشد. برای برداشتن ماده‌ی خارج شده از دیسک دررفته که باعث تحریک اعصاب نخاعی می‌شود، می‌توان عمل جراحی تحت عنوان دیسککتومی را انجام داد. در موارد بسیار نادر، کل دیسک بین مهره‌ای باید برداشته شود. در این موارد، عمل فیوژن مهره‌ها با ابزارهای فلزی می‌تواند به ایجاد ثبات در ستون فقرات کمک کند.
اگر بیماران به جراحی نیاز داشته باشند، یک دوره فیزیوتراپی نیز برای جلوگیری از آسیب بیشتر به ستون فقرات تجویز می‌شود. در برخی موارد بین پنج تا 10 درصد احتمال دارد که بیمار مجدداً دچار فتق دیسک کمر شود. فیزیوتراپی می‌تواند به شما در بهبود شانس شما از داشتن نتیجه مثبت و کاهش احتمال درد مجدد کمک کند.
