ورم، درد و گرفتگی پا در بارداری (حاملگی): علت و درمان

بارداری تغییرات متعددی را در بدن مادر ایجاد می‌کند. بسیاری از بانوان عارضه‌های شایعی را در دوران بارداری تجربه می‌کنند که یکی از آنها، که غالباً نادیده گرفته می‌شود، پا درد در بارداری است. افزایش وزن یکی از عوارض معمول بارداری است که در اثر آن مرکز گرانش در بدن مادر کاملاً تغییر می‌کند. در نتیجه وضعیت تحمل وزن جدیدی ایجاد می‌شود و فشار بیشتری به زانوها و پاها وارد می‌شود. ورم پا و صافی کف پا (اور پرونیشن) دو مورد از شایع‌ترین مشکلات پا برای بانوان باردار است که به درد پاشنه پا، کف پا و برجستگی کف پا دامن می‌زند. بسیاری از مادران آینده نیز به دلیل افزایش وزن با گرفتگی عضلات پا و واریس (اتساع عروق) مواجه می‌شوند. با این توصیف تمام بانوان باردار باید درباره سلامت پا در این دوران سرنوشت‌ساز اطلاعات بیشتری کسب کنند تا این نه ماه حیاتی را به راحتی پشت سر بگذارند.

مشکلات پا

مشکلات شایع پا در دوران بارداری عبارت است از:

صافی کف پا

صافی کف پا یا اور پرونیشن زمانی بروز می‌یابد که قوس کف پا به دلیل تحمل وزن صاف شود و پا هنگام راه رفتن به سمت داخل بچرخد. صافی کف پا التهاب یا فشار شدیدی را روی رباط کف پا (پلانتار فاسیا)، یعنی نوار فیبری بافتی وارد می‌کند که از پاشنه تا جلوی پا کشیده می‌شود. کف پای صاف راه رفتن را بسیار دردناک می‌کند و باعث کشیدگی کف پا، ساق پا و یا پشت پا می‌شود. علت اصلی صافی کف پا در اکثر بانوان باردار فشار مضاعفی است که به دلیل اضافه وزن به بدن تحمیل می‌شود. اور پرونیشن در افراد دارای کف پای صاف و منعطف یا افراد چاق نیز مشاهده می‌شود.

ورم پا

پا معمولاً در اواخر بارداری متورم می‌شود. علت ورم پا در بارداری پی‌آمد جمع شدن خون بیشتر در دوران بارداری است. بزرگ شدن رحم فشار روی رگ‌های لگن و پاها را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که گردش خون آهسته شود و خون در پایین تنه جمع شود. مقدار کل آب بدن ثابت باقی می‌ماند، اما ممکن است مایع جابه‌جا شود. پای متورم ارغوانی رنگ می‌شود. گاهی اوقات آب اضافی در دوران بارداری در بدن باقی می‌ماند و ورم پا در بارداری بیشتر می‌شود. چنان‌چه صورت یا دست‌ها نیز ورم کند، باید به سرعت با پزشک تماس گرفت.

درد کف پا

درد کف پا در بارداری از خستگی عضلات یا صافی کف پا نشأت می‌گیرد. صافی کف پا نتیجه وارد شدن فشار شدید به رباطی (پلانتار فاسیا) است که قوس کف پا را شکل می‌دهد. بهترین روش برای پیشگیری از درد کف پا انجام صبحگاهی نرمش‌های کششی و نرمش کردن قبل و بعد از ورزش کردن است. همچنین به مادران آینده توصیه می‌شود که پا برهنه راه نروند و کفش‌های پاشنه کوتاه حمایت کننده از پا بپوشند.

گرفتگی کف پا

گرفتگی دردناک عضلات کف پا نتیجه افزایش حجم خون و بالا رفتن میزان پروژسترون در دوران بارداری است. برای جلوگیری از گرفتگی ماهیچه پا کافی است که گردش خون را با چرخاندن مچ پا و بالا گذاشتن پا هنگام نشستن افزایش دهید. اگر گرفتگی پا در بارداری برطرف نشد، اندکی راه بروید و نرمش‌های کششی عضلات ساق پا را انجام دهید.

واریس

اتساع عروق (واریس) بسیاری از بانوان در دوران بارداری تشدید می‌شود. رگ‌های عنکبوتی قرمز و ظریف زیاد می‌شود، اما این وضعیت علی‌رغم ظاهر ناخوشایند، بی‌خطر است. البته سیاهرگ‌های بزرگی که با چسب مسدود شده است، بیشتر ورم می‌کند و آزاردهنده می‌شود. پاها زود خسته می‌شود و بیمار، به ویژه در پایان روز در پاها احساس درد و سنگینی می‌کند.

درمان

در ادامه روش‌های مختلف درمان ناراحتی‌های پا و پا درد در دوران بارداری را توضیح می‌دهیم.

درمان صافی کف پا در بارداری

ارتوز و کفش

صافی کف پا را می‌توان بدون جراحی و با استفاده از ارتوزهای (کفی‌ها) آماده درمان کرد. کفی طبی با قوس مناسب و محل قرارگیری بخش میانی و عقب پا طراحی می‌شود تا صافی کف پا اصلاح شود. پوشیدن کفش مناسب نیز یکی از راه‌های درمان صافی کف پا است و کفشی که بیش از حد تنگ یا کوتاه است، گردش خون را مختل می‌کند. پا را طی نه ماه بارداری چند بار اندازه بگیرید، چون ممکن است اندازه پا تغییر کند.

بالا گذاشتن پا

هر وقت که می‌توانید پاها را بالا بگذارید و اگر مجبورید که مدتی طولانی بنشینید، چهار پایه کوچکی را کنار صندلی بگذارید و پایتان را روی آن قرار دهید.

ماساژ

ماساژ پا درمانی مکمل و جایگزین برای رفع درد و ورم پا در بارداری، کاهش اضطراب و استرس، توانبخشی پس از آسیب‌دیدگی و ارتقاء سلامت عمومی است. برای انجام ماساژ رفلکسولوژی کف پا باید نقاط خاصی از کف پا فشار داده شود تا بخش‌های مختلف بدن تحت تاثیر قرار بگیرد.

درمان ورم پا در بارداری

برای درمان ورم پا در حاملگی به توصیه‌های زیر عمل کنید:

•  جوراب بدون درزی بپوشید که گردش خون را محدود نکند.
•  هر زمان که توانستید پا را بالا بگذارید.
•  کفش راحت بپوشید.
•  پاها را هنگام نشستن روی هم نیاندازید.
•  برای ارتقاء سلامتی خود مرتب ورزش کنید، پیاده‌روی بهترین ورزش است.
•  برای تامین آب بدن، آب فراوان بنوشید تا بدن مایعات کمتری را در خود نگه دارد.
•  مصرف نمک را محدود کنید. نمکدان را روی میز نگذارید تا مایعات بیشتری در بدن انباشته نشود و ورم افزایش نیابد.
•  عضلات ساق پا را بکشید و پنجه را ورزش بدهید تا گرفتگی اسب چارلی عضلات ساق پا و درد کف پا برطرف شود.
•  محیط را خنک نگه دارید. ورم پا در بارداری در دماهای بالا بیشتر می‌شود.
•  پا را بالا بگذارید و یخ روی آن بگذارید. پای متورم را بالا بگذارید. برای تسکین درد و کاهش ورم پا در بارداری، کیسه یخ روی پا بگذارید.
•  به پا فشار نیاورید. هرچه زمان بیشتری سرپا باشید، ورم پا در بارداری بیشتر می‌شود. بنابراین کمتر سرپا بایستید تا ورم شدیدتر نشود.

درمان واریس پا در بارداری

راهکارهای درمان واریس بارداری عبارت است از:

ورزش

ورزش کردن یکی از نکات کلیدی برای داشتن رگ‌هایی سالم، جریان خون مناسب و پیشگیری از اتساع عروق یا واریس در دوران بارداری است. اگر می‌توانید حداقل هر روز پیاده‌روی کنید. اگر نمی‌خواهید راه بروید، ورزش‌های کم برخورد دیگری انجام دهید که گردش خون را افزایش می‌دهد. شنا کردن و تمرین‌های کششی سبک دو روش فوق‌العاده برای درمان واریس هستند، البته پیش از شروع آنها باید با پزشک مشورت کنید.

جوراب فشرده کننده

خرید یک جفت جوراب فشرده کننده روشی موثر و مناسب برای درمان واریس بارداری است. پوشیدن مداوم این جوراب‌ها یکی از موثرترین روش‌های افزایش حمایت از پا است. جوراب فشرده کننده بیشترین فشار را به مچ پا وارد می‌کند و هر چه بالاتر می‌رود، فشار آن کمتر می‌شود. توصیه می‌شود که این جوراب را پس از زایمان و تا زمان برگشت گردش خون و میزان هورمون‌ها به حالت طبیعی بپوشید. جوراب شلواری فشرده کننده دیگر علائم بارداری، مانند ورم و خستگی کف پا و درد پا را نیز کاهش می‌دهد.

نرمش‌های کششی

کشش پلانتار فاسیا بهترین روش برای رفع گرفتگی و پا درد بارداری است. حوله را زیر پنجه پا بیاندازید و آن را عقب بکشید. کشش عضلات ساق پا به روش کشش دونده مقابل دیوار نیز مفید است. کف هر دو دست را روی دیوار بگذارید، پای راست را خم کنید و پاشنه چپ را به زمین فشار دهید. جای پاها را عوض کنید و حرکت را تکرار کنید.