درمان کمردرد، دیسک کمر و سیاتیک در بارداری با طب فیزیکی

کمر درد یکی از عوارض رایج دوران بارداری است. حدود یک دوم تا سه چهارم بانوان باردار در مقطعی از این دوران دچار کمردرد می‌شوند. خوشبختانه روش‌های بسیاری برای تسکین کمر درد بارداری و پیشگیری از تبدیل شدن آن به مشکلی مزمن وجود دارد. چنانچه در دوران بارداری دچار کمردرد شدید، نگران تاثیر آن بر زایمانتان نشوید. چنانچه تحت درمان مناسب قرار بگیرید، بعید است که کمر درد مشکلی را برای وضع حمل‌تان ایجاد کند. حتی برخی بانوان که پیش از بارداری دچار کمر درد بوده‌اند، در دوران بارداری با این درد خداحافظی می‌کنند.

علل کمر درد در بارداری

اضافه وزن احتمال بروز کمر درد و درد پا در بارداری را افزایش می‌دهد، پس از بارداری اول نیز احتمال تجربه کمردرد بارداری بیشتر می‌شود. کار سنگین بدنی، سابقه ابتلا به کمردرد یا درد لگن و پایین کمر یا آسیب دیدن لگن نیز به کمردرد در دوران بارداری می‌انجامد.

کمر درد بارداری را می‌توان در دو گروه جای داد:

• کمردرد واقعی که عامل‌های خطر آن همان عامل‌های کمردرد در بانوان غیرباردار است.
• درد کمربند لگنی (PGP) پی‌آمد بارداری است و شیوه مدیریت آن کاملاً با روش‌های معمول درمان کمردرد تفاوت دارد.

کمردرد واقعی

کمردرد واقعی زمانی بروز می‌یابد که رباط‌ها (بافت‌های منعطف و سخت اتصال دهنده استخوان‌ها به یکدیگر)، عضلات، دیسک‌ها و مفاصل کشیده شود. این فشار و کشیدگی می‌تواند پی‌آمد حالت اندامی نامناسب، بلنند کردن اشیاء به روش اشتباه، ضعف یا گرفتگی و خشکی عضلانی یا آسیب دیدگی باشد. بانوانی که پیش از بارداری دچار کمر درد شده‌اند، احتمالاً در دوران بارداری نیز دچار این عارضه خواهند شد.

کمردرد در ساعات پایانی روز یا در اثر ایستادن به مدت طولانی شدیدتر می‌شود؛ چون در این شرایط عضلات خسته می‌شود و رباط‌ها در اثر تحمل وزن بدن مادر و نوزاد اندکی کشیده می‌شود.

شمار اندکی از بانوان، کمتر از یک درصد، در دوران بارداری دچار سیاتیک می‌شوند. التهاب یا فشار مربوط به کمر باعث درد عصب سیاتیک، عصب کشیده شده از کمر تا پا، می‌شود. سیاتیک درد را رو به پایین در پا منتشر می‌کند یا باعث ضعف یا سوزن سوزن شدن می‌شود. برخلاف تصور عامه، درد سیاتیک ناشی از فشار آوردن نوزاد به عصب نیست. اگر خانمی یک بار دچار درد سیاتیک شود، احتمالاً در آینده، حتی اگر باردار هم نشود، باز هم این درد را تجربه خواهد کرد.

درد کمربند لگنی

درد کمربند لگنی پی‌آمد بارداری است و باید به روشی کاملاً متفاوت با کمردرد واقعی مدیریت شود. درمان‌های استاندارد کمر درد معمولاً برای درد کمربند لگنی موثر نیست و حتی ممکن است درد را تشدید کند.

احساس درد در جلوی استخوان شرمگاهی یا اطراف آن علامت ابتلا به نقص عملکرد مفصل لگنی یا اختلال در اتصاق شرمگاهی (SPD)، یعنی عارضه‌ای است که به رباط‌های خاص واقع در لگن مربوط می‌شود.

علائم

بانوان باردار غالباً در ناحیه اتصال کمر به لگن دچار درد می‌شوند. چون احتمال دارد که کمردرد بارداری با درد لگن اشتباه گرفته شود، بهتر است درد در ناحیه کمر را به دو دسته به شرح زیر تقسیم‌بندی کنیم:

• کمردرد: این درد، دردی سنگین است که در اثر رو به جلو خم شدن بروز می‌یابد. این درد توانایی حرکت دادن کمر یا مهره‌های کمری را محدود می‌کند. فشار دادن بعضی از عضلات پشت بدن نیز باعث شعله‌ور شدن درد می‌شود.
• درد کمربند لگنی (PGP): این درد نتیجه شل شدن رباط‌ها و مفصل‌های لگن است. درد ممکن است در پشت لگن، در محل مفصل بین استخوان مفصل ران و استخوان تحتانی ستون فقرات حس شود، این مفصل مفصل ساکروایلیاک نام دارد. درد از نوع ضربان‌دار، برق‌آسا، سنگین یا سوزشی است و گاهی حالت رفت وبرگشتی دارد. درد PGP در پشت ران منتشر می‌شود. به همین دلیل است که پزشکان و پرستاران آن را با سیاتیک اشتباه می‌گیرند.

کمر درد در بارداری انجام کارهای زیر را دشوار می‌کند:

• بلند شدن از حالت نشسته
• چرخیدن در تخت خواب
• پوشیدن و درآوردن لباس
• راه رفتن برای مدتی طولانی
• برداشتن و جابجا کردن اشیاء سبک

درمان کمر درد در بارداری

وضعیت خوابیدن و بالش اضافی

به پهلو، نه به پشت، بخوابید و یک یا هر دو زانو را خم کنید. برای حمایت از شکم، به ویژه در سه ماهه آخر، از بالش استفاده کنید تا اثر فوق العاده آن را ببینید. بالش سه گوش بهترین انتخاب است. همچنین بهتر است، شب‌ها یک بالش بین زانوهایتان بگذارید.

گرما

درمان خانگی و طبیعی دیگری که برای کمر درد در دوران بارداری توصیه می‌شود، استفاده از حرارت ملایم است. موارد زیر روش‌هایی ساده برای بهره‌گیری از گرمادرمانی در دوران بارداری است:

• جوراب برنج
• پد حرارتی
• بطری آب داغ
• صندلی گرم شده در خودرو، اگر هوا گرم است، تهویه خودرو را روشن کنید.
• دوش و یا وان آب گرم

درمان دارویی

داروهای تسکین دهنده کمر درد بارداری باید با احتیاط و تحت نظارت پزشک مصرف شود. استامینوفن (تایلنول) مسکنی است که معمولاً به بانوان باردار توصیه می‌شود. گاهی اوقات مصرف دیگر داروها حتی ممکن است درد را تشدید کند.

حالت اندامی مناسب

سعی کنید هنگام نشستن قوز نکنید یا زمان بلند کردن اشیاء نچرخید. سعی کنید برای مدتی طولانی در یک وضعیت نایستید. صاف بایستید و بنشینید و هر از گاه تا جایی که راحت هستید، به کمرتان قوس بدهید. حین کار کردن در وقفه‌های زمانی معین به خودتان استراحت بدهید تا بیش از حد خسته نشوید.

درمان دستی

متخصص درمان دستی به تنظیم ستون فقرات و عضلات اطراف آن می‌پردازد تا بخش‌های مختلف در موقعیت مناسب قرار گیرد و هم‌راستا شود و به این ترتیب کمر درد در بارداری بهبود یابد. بدن پس از هم‌راستا شدن ستون فقرات می‌تواند عملکردی بهینه را ارائه دهد، خود را التیام دهد و احتمال این که عضلات خشک و گرفته مفاصل را بکشد و از موقعیت مطلوب دور کند، کاهش می‌یابد. درمان دستی فشار روی کل بدن را کاهش می‌دهد و به این ترتیب به مادر در دوران بارداری، هنگام زایمان و پس از وضع حمل کمک می‌کند.

طب فیزیکی و فیزیوتراپی

متخصص طب فیزیکی برنامه ورزش درمانی را مخصوص هر بیمار تهیه می‌کند و با بهره‌گیری از روش‌های ماساژ و حرکات درمانی خاص به تسکین درد بیمار و بازیابی قدرت و توانایی حرکتی بیمار کمک می‌کند.

ماساژ درمانی

ماساژ درمانی در دوران بارداری را نباید یک تجمل زائد تلقی کرد. ماساژ، به ویژه در ماه‌های حساس بارداری بسیار ضروری است. ماساژ شاید تجملی غیرضروری به نظر برسد، اما گرفتگی‌هایی را برطرف می‌کند که باعث کمر درد در بارداری می‌شود.

ماساژ مزایای متعددی دارد که فقط محدود به تسکین درد نمی‌شود. ماساژ با آزاد کردن اندورفین در بدن مادر، سیستم عصبی را آرام می‌کند. در نتیجه مادر احساس آرامش و راحتی بیشتری پیدا می‌کند و شب‌ها خوابی آسوده‌تر و عمیق‌تر دارد.

طب سوزنی

متخصص طب سوزنی سوزن‌های ظریفی را در پوست فرو می‌کند تا نقاط مختلفی از بدن تحریک شود. فرو کردن سوزن داخل بدن عموماً بدون درد است. طب سوزنی انرژی بدن یا چی را آزاد می‌کند تا بدن بتواند خود را التیام دهد. طب سوزنی درد کمر و لگن را بدون به جا گذاشتن عوارض جانبی جدی در اواخر بارداری تسکین می‌دهد.

تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS)

تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS) با هدف تسکین درد، به ویژه دردهای مزمن انجام می‌شود. برخی بانوان حتی در خانه نیز از دستگاه TENS استفاده می‌کنند. TENS روشی ایده‌آل و غیرتهاجمی برای مدیریت کمر درد است. دستگاه TENS تکانه‌های الکتریکی را از راه الکترودهای متصل شده به پوست به نقطه مورد نظر منتقل می‌کند.

ورزش و حرکات اصلاحی

تیلت لگن

اگر بخوابید و دست‌تان را پشت کمرتان بگذارید، متوجه فاصله کمی بین کمرتان و زمین خواهید شد. سعی کنید مهره‌های پایینی ستون فقرات را صاف کنید و به زمین بچسبانید، تا هیچ فاصله‌ای بین کمر و زمین باقی نماند. باسن باید شل باشد تا ازعضلات شکم جدا شود. تیلت لگن یا تمایل لگن نسبت به صفحه افقی را می‌توان در حالت دراز کشیده به پشت، ایستاده، چهار دست و پا یا نشسته انجام داد.

اسکات مقابل دیوار

پشت به دیوار به فاصله 60 ـ 30 سانتی متری از آن بایستید. کمرتان را به دیوار فشار دهید و در حالت سرپا نشسته (اسکات) قرار بگیرید، انگار می‌خواهید بنشینید، سعی کنید زانوهایتان با زاویه 90 درجه خم شود. همان طور که باسن‌ها و پشت بدن‌تان با دیوار در تماس است، به آهستگی بلند شوید.