درمان فلج بل (فلج عصب صورت) با طب فیزیکی و حرکات اصلاحی

فلج بل نوعی فلج موقت صورت است که در اثر آسیب دیدن عصب‌های صورت یا فاسیال ایجاد می‌شود. عصب فاسیال یا عصب هفتم جمجمه‌ای از کانالی باریک و استخوانی، موسوم به کانال فالوپ، در جمجمه عبور می‌کند که زیر گوش در کنار عضلات هر طرف صورت واقع شده است. بخش اعظم گذرگاه عصب فاسیال در درون پوسته‌ای استخوانی قرار دارد. پی‌آمد مختل شدن عملکرد عصب صورت ابتلا به فلج بل است که اجازه نمی‌دهد پیام‌ها از مغز به عضلات صورت برسد. این اختلال به ضعف یا فلج صورت می‌انجامد. این اختلال که ارتباطی با سکته مغزی ندارد، شایع‌ترین علت فلج صورت است. فلج بل معمولاً فقط بر یکی از دو عصب صورت اثر می‌گذارد و یک سمت صورت فلج می‌شود، با این حال فلج شدن هر دو سمت صورت نیز در موارد نادر مشاهده شده است.

افراد مستعد ابتلا به فلج صورت

هر فردی ممکن است با فلج بلز مواجه شود و درصد شیوع این عارضه در میان بانوان و آقایان یکسان است. فلج صورت عموماً در بازه سنی 40ـ10 سالگی بروز می‌یابد. فلج عصب صورت به طور ناگهانی، غالباً طی ساعات شب بروز می‌یابد و معمولاً خود به خود پس از چند هفته بهبود می‌یابد. درصد شیوع فلج عصب صورتی در فصل زمستان اندکی بیشتر از فصول دیگر سال است.

علل فلج صورت

شرایط زیر را می‌توان زمینه‌ساز فلج صورت دانست:

•  زمانی که عصب کنترل کننده عضلات صورت متورم، ملتهب یا فشرده می‌شود، ممکن است با فلج یا ضعف عضلات صورت مواجه شویم. با این حال علت دقیق این نوع آسیب دیدگی مشخص نیست.
•  عفونت ویروسی مانند مننژیت ویروسی یا ویروس‌ معمول تبخال (هرپس سیمپلکس) از علل این اختلال به شمار می‌آید.
•  عصب صورت در واکنش به عفونت ورم می‌کند و ملتهب می‌شود. در نتیجه فشار داخل کانال فالوپ افزایش می‌یابد و ایسکمی (کاهش خون‌رسانی و اکسیژن رسانی به سلول‌های عصبی) بروز می‌یابد.
•  در بعضی موارد خفیف که دوران بهبود سریعی نیز دارد، فقط غلاف میلین عصب آسیب می‌بیند. چربی پوشش دهده عصب‌ها را غلاف میلین گویند که روی فیبرهای عصبی مغز مانند عایق عمل می‌کند.
•  آنفلوآنزا یا بیماری‌های مشابه
•  سردرد
•  عفونت مزمن گوش میانی
•  استرس و بارداری
•  بالا بودن فشار خون
•  دیابت
•  سارکوئیدوز
•  تومور
•  بیماری لایم و آسیب دیدگی‌هایی مانند شکستگی جمجمه یا صدمه دیدن صورت
•  خشکی یا آب ریزش شدید چشم
• دشواری در خوردن و آشامیدن

علائم

از آنجایی که عصب صورت عملکردهای متعددی دارد و بسیار پیچیده است، آسیب دیدن این عصب یا مختل شدن عملکرد آن به علائم گوناگونی دامن می‌زند.

•  انقباض ناگهانی، ضعف یا فلج شدن یک یا در موارد نادر هر دو سمت صورت
•  افتادگی پلک و گوشه دهان، بیرون ریختن بزاق از دهان، خشکی چشم یا دهان، مختل شدن حس چشایی و آب ریزش شدید یک چشم
•  درد یا ناراحتی اطراف فک و پشت گوش، زنگ زدن یک یا هر دو گوش، سردرد، از دست دادن حس چشایی، حساسیت شدید به صدا در سمت آسیب دیده، اختلال‌های گفتاری، سرگیجه و دشواری در خوردن و آشامیدن
•  دشواری در جویدن در سمت درگیر
•  دشواری در حالت دادن به صورت

تشخیص

•  متخصص ضعیف شدن عضلات فوقانی و تحتانی صورت بیمار را بررسی می‌کند.
•  نوار عضله (الکترومیوگرافی یا EMG ) برای تایید آسیب دیدن عصب هفتم صورت، تعیین شدت آسیب و گستردگی درگیری عصبی گرفته می‌شود.
•  آزمایش خون نیز گاهی برای تشخیص مشکلات همزمانی مانند دیابت و عفونت‌های خاص انجام می‌شود.
•  اسکن MRI یا سی تی اسکن برای تشخیص افتراقی و رد علل ساختاری دیگری انجام می‌شود که ممکن است عصب صورت را تحت فشار قرار دهد.

درمان فلج صورت

اقدام لازم برای درمان فلج صورت این است که فشار روی عصب صورت کاهش داده شود. در ادامه با درمان‌های مختلف فلج بل آشنا می‌شوید.

درمان دارویی

چنانچه منشأ بیماری مشخص باشد، برای مثال عفونت عامل فلج شدن صورت باشد، درمان دارویی مناسب شروع می‌شود.

•  استروئیدهایی مانند پردنیزون به منظور کاهش التهاب و ورم تجویز می‌شود.
•  داروهای دیگری مانند آسیکلوویر با هدف مقابله با عفونت‌های ویروسی هرپس سیمپلکس تجویز می‌شود تا دوره بیماری کوتاه‌تر شود.
•  مسکن‌هایی مانند آسپرین، استامینوفن یا ایبوپروفن نیز درد را کاهش می‌دهد. چون احتمال تداخل دارویی وجود دارد، بیمارانی که داروهای تجویز شده پزشک را مصرف می‌کنند، باید قبل از شروع مصرف داروهای بدون نسخه حتماً با پزشک معالجشان مشورت کنند.

محافظت از چشم

فلج بلز اجازه نمی‌دهد که عمل باز و بسته شدن طبیعی چشم به روال عادی انجام شود، در نتیجه چشم تحریک‌پذیر می‌شود و بیمار دچار مشکل خشکی چشم می‌شود. بنابراین مرطوب نگه داشتن چشم و محافظت از چشم در برابر ورود ذرات و آسیب دیدگی، به ویژه هنگام شب، بسیار مهم است. پزشک قطره اشک مصنوعی برای روز و پماد چشمی لوبریکانت برای شب تجویز می‌کند. استفاده از قطره‌های لوبریکانت چشمی، مانند اشک مصنوعی یا ژل یا پمادهای چشمی، و چشم‌بند از آسیب دیدن چشم جلوگیری می‌کند.

طب فیزیکی

بهره‌گیری از تکنیک‌های فیزیوتراپی مختلف، مانند ورزش درمانی، لیزر، ماساژ، بازآموزی عصبی ـ عضلانی، نوار عضله، تحریک الکتریکی یا برق درمانی و تسهیل عصبی ـ عضلانی، دوران بهبود فلج بلز را کوتاه‌تر می‌کند.

ماساژ صورت

ماساژ و حرکت‌های اصلاحی صورت درمانی موثر برای پیشگیری از فلج شدن عضلات صورت است. ماساژ دادن صورت به مدت 20 دقیقه در روز درمانی موثر برای افرادی است که از فلج صورت رنج می‌برند. ماساژ صورت ناحیه فلج شده را تحریک می‌کند و درد ناشی از این فلج اعصاب صورت را کاهش می‌دهد.

طب سوزنی

در این روش سوزن‌های ظریفی در نقاط مشخصی از پوست فرو برده می‌شود یا تکنیک‌های طب سوزنی مختلف دیگری برای درمان فلج صورت به کار برده می‌شود. هدف از طب سوزنی این است که عملکرد عصب فاسیال از طریق بهبود گردش خون موضعی، از بین بردن ورم و کاهش التهاب عصب صورت بهبود داده شود.

تزریق بوتاکس

فعالیت بیش از اندازه بعضی از عضلات صورت فلج شدن صورت را در پی دارد. در این حالت حرکت‌های ناخواسته‌ای در بخش‌هایی از صورت ایجاد می‌شود که در علم پزشکی با اصطلاح سینکینزی (synkinesis) از آن یاد می‌شود. تزریق بوتاکس در ناحیه آسیب دیده عضلات زیر پوست را موقتاً فلج یا ضعیف می‌کند و به این ترتیب علائم برطرف می‌شود.

لیزر درمانی

سودمندی و تاثیرگذاری لیزر در درمان عارضه‌های مختلفی مانند فلج بل به اثبات رسیده است. لیزردرمانی، به ویژه درمان با لیزر توان پایین (LLLT ) عملکرد عصب‌های آسیب دیده را به حالت عادی برمی‌گرداند و از آسیب و فرسایش بیشتر جلوگیری می‌کند.

حرکت‌های اصلاحی صورت

اگرچه فلج بلز در اکثر موارد خود به خود برطرف می‌شود، اما ورزش درمانی روند بهبود را تسریع می‌کند. اکثر این ورزش‌ها با این هدف انجام می‌شود که بیمار دوباره بتواند حالت‌های دلخواه را به چهره خود بدهد. حرکت‌های اصلاحی عضلات صورت را تقویت می‌کند و باید 5 ـ 4 بار در روز در مقابل آیینه و مطابق دستور متخصص فیزیوتراپی انجام شود.

1. مقابل آیینه بنشینید.
2. ابروها را به آرامی بالا ببرید، در صورت لزوم می‌توانید ابروها را با انگشت بالا ببرید.
3. ابروها را به سمت هم بکشید و اخم کنید.
4. بینی‌تان را چین دهید.
5. از راه بینی یک نفس عمیق بکشید، سعی کنید سوراخ‌های بینی را گشاد کنید.
6. به آرامی سعی کنید که گوشه‌های دهان‌ را بالا ببرید.
7. سعی کنید هر دو سمت صورت را مانند هم حرکت دهید.
8. می‌توانید از انگشتان‌تان کمک بگیرید. پس از آن که با انگشت گوشه لب‌ها را در موقعیت دلخواه قرار دادید، انگشتانتان را بردارید و ببینید که آیا می‌توانید همچنان لبخند به لب داشته باشید یا خیر.
9. یک گوشه از دهان را بالا ببرید.
10. سپس گوشه سمت دیگر دهان را بالا ببرید.