درمان زانوی پرانتزی (ژنوواروم) و اصلاح انحراف زانوها به سمت داخل

پاهای پرانتزی که به ژنو واریوم معروف است یک بیماری فیزیکی است که پاهای فرد به دلیل ابتلا به این عارضه به سمت بیرون خمیدگی دارد. پاهای برخی افراد به دلیل نحوه قرار گرفتنشان در رحم به شکل پرانتزی می‌شود. این عارضه نگران‌کننده نیست زیرا به مرور زمان و همزمان با رشد کودک، پاها نیز صاف می‌شوند. برخی افراد نیز ممکن است پس از آسیب‌دیدگی به این عارضه مبتلا شوند. در برخی موارد ممکن است پرانتزی بودن پاها نشانه ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری ریکت یا بلانت باشد. این عارضه ممکن است کوتاه مدت یا بلند مدت باشد که به علت ایجادکننده آن بستگی دارد. این عارضه به هر دلیلی که ایجاد شود با برخی خطرات و عوارض احتمالی همراه است.

افرادی که پای آنها پرانتزی است بیش از سایرین در معرض ابتلا به آرتروز قرار دارند که مهم‌ترین عارضه ناشی از ابتلا به این بیماری است. پرانتزی بودن زانو باعث می‌شود که وضعیت بدنی فرد باعث اعمال فشار روی مفاصل زانو و مچ پای او شود و در آینده منجر به التهاب مفصل گردد. این بیماری باعث درد و تورم زانو و ایجاد محدودیت‌های حرکتی شده و در انجام فعالیت‌های روزمره مرتبط با پا اختلال ایجاد می‌کند.

عدم اصلاح به موقع این عارضه در دوران کودکی باعث پرانتزی شدن پا در دوران بزرگسالی می‌شود؛ بنابراین باید کودک در طول دوران رشد تا سن 3 سالگی تحت نظارت باشد. بعد از این سن مشخص می‌شود که آیا پای کودک پرانتزی است یا عادی.

علت ایجاد زانوی پرانتزی در کودکان و بزرگسالان چیست؟

پرانتزی شدن پاها علل متعددی دارد.

 رشد طبیعی

در فرایند رشد کودک، قسمت‌های مختلف بدن با سرعت متفاوتی رشد می‌کنند. در نتیجه، تراز اسکلتی ممکن است تغییر کرده و در برخی سنین ممکن است اندام‌ها غیرعادی به نظر برسند. شایع‌ترین علت پرانتزی شدن پاها در سنین کودکی قسمتی از فرایند طبیعی رشد است. معمولاً زیر 2 سالگی، پاهای پرانتزی یک فرایند طبیعی رشد محسوب می‌شوند. زاویه پرانتزی بودن پاها در سن 18 ماهگی به حداکثر می‌رسد و به تدریج در سال‌های بعدی برطرف می‌شود. در غالب اوقات، مشاهده می‌شود که تراز اسکلتی کودکان در فرایند رشد در این سال‌ها به حالت طبیعی خود بازمی‌گردد.

بیماری بلانت

بیماری بلانت یک بیماری است که در دوران کودکی و بلوغ اتفاق می‌افتد. مشکل این کودکان وجود اختلال رشد در بالای استخوان ساق پا (تیبیا) است. در کودکان کوچک‌تر، تشخیص ابتلا به بیماری بلانت از پرانتزی بودن طبیعی پاها در فرایند رشد دشوار است. کودکان مبتلا به بیماری بلانت به تدریج بهبود نمی‌یابند و عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس، ناهنجاری‌ها را در پاهای آنها نشان می‌دهد.

ریکت

ریکت یک بیماری بسیار نادر در کشورهای توسعه یافته است ولی در کشورهای در حال توسعه هنوز شیوع دارد. شایع‌ترین دلیل ابتلا به ریکت کمبودهای تغذیه‌ای در برخی مواد غذایی مفید برای سلامت استخوان‌ها است. ریکت ممکن است به دلیل کمبود کلسیم، فسفر یا ویتامین دی ایجاد شود. خوشبختانه با وجود غذاهای غنی‌شده در کشورهای توسعه یافته، ابتلا به ریکت تغذیه‌ای در این کشورها بسیار نادر است.

 استئوآرتریت

شایع‌ترین دلیل پرانتزی شدن پاهای بزرگسالان ابتلا به آرتروز یا فرسایش و تخریب زانوها به دلیل ابتلا به آرتروز است. این بیماری غضروف و استخوان‌های اطراف زانو را از بین می‌برد. اگر این فرسودگی به طور یکنواخت توزیع شود باعث ایجاد بدشکلی نمی‌شود اما زمانی که قسمت داخلی زانو بیش از قسمت خارجی آن دچار فرسایش شد پاها به شکل پرانتزی درمی‌آیند. معمولاً میزان پرانتزی شدن پاها با شدت آرتروز و فرسایش قسمت داخلی مفصل زانو همبستگی دارد.

ژنو واروم چه نشانه‌هایی دارد؟

بسته به دلیل پرانتزی شدن پاها، علائم ممکن است در هر فردی متفاوت باشد. شایع‌ترین علائم و نشانه‌های ابتلا به این عارضه عبارتند از:

• زانوهایی که در زمان بسته بودن پاها و چسبیدن مچ‌های پا به یکدیگر، همدیگر را لمس نمی‌کنند.
• حالت پرانتزی پاها در هنگام راه رفتن کودک به خوبی قابل مشاهده است.
• وجود مشکلات در مفاصل زانوها در زمان ابتلا به بیماری بلانت
• پرانتزی بودن پاها که به دلیل ابتلا به بیماری بلانت به مرور زمان تشدید می‌شود.

اگر پرانتزی بودن پاها شدید باشد یا بیماری تا دوران بلوغ یا بزرگسالی ادامه یابد، زانو دچار درد شده و اختلال عملکردی پیدا می‌کند که می‌تواند اثرات بلند مدتی داشته باشد.

آیا پرانتزی بودن پاها باعث ایجاد مشکلاتی برای زانو می‌شود؟

واقعیت این است که پاهای پرانتزی باعث ایجاد مشکلاتی برای زانو می‌شود. این بدان دلیل است که وجود پاهای پرانتزی باعث اعمال فشار مضاعف روی قسمت داخلی زانو می‌شود و احتمال ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد. این تحلیل غضروفی که حالت ضربه‌گیری مفصل زانو را از بین می‌برد؛ باعث سایش استخوان‌ها روی یکدیگر شده و در نهایت منجر به ایجاد درد و خشک‌شدگی زانو می‌شود. اگر شما به دلیل پرانتزی بودن پاها دچار درد هستید، آن را تحت درمان قرار ندهید، وضعیت شما وخیم‌تر خواهد شد. این درد باعث تغییر وضعیت بدنی می‌شود زیرا شما تلاش می‌کنید در حالتی قرار گیرید که درد کاهش یابد. این وضعیت می‌تواند باعث تشدید مشکل در بلند مدت شده و توانایی شما در راه رفتن را متوقف کرده و در نهایت مجبور به استفاده از ویلچر شوید.

پرانتزی بودن پاها چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص پرانتزی بودن پاها اقدامات زیر انجام می‌شود:

• معاینه کامل فیزیکی و بررسی سوابق پزشکی
• در موارد زیر عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس انجام می‌شود:
  • کودک 3 سال یا بیشتر داشته باشد
  • حالت پرانتزی پاها تشدید شود
  • پاها به طور متقارن پرانتزی شده باشند.
• ممکن است پزشک برای رد احتمال ابتلا به بیماری بلانت یا ریکت دستور انجام آزمایش خون را بدهد.

ممکن است بسیاری از بیماری‌ها علائمی شبیه به این عارضه داشته باشند. پزشک آزمایش‌های تکمیلی را برای رد احتمال ابتلا به این بیماری‌ها انجام می‌دهد تا به تشخیص صحیح برسد.

 راه‌های درمان پای ضربدری چیست؟

برای درمان ژنو واروم (زانوی ضربدری) در کودکان و بزرگسالان راه‌های زیر توسط پزشکان توصیه می‌شود:

مصرف ویتامین دی

نکته مهم است که کمبود ویتامین دی در دوران کودکی می‌تواند باعث پرانتزی شدن پاها در طول رشد شود؛ بنابراین اگر شما می‌خواهید پرانتزی بودن پاهای خود را اصلاح کنید باید مقادیر زیادی از غذاهایی که سرشار از ویتامین دی هستند میل کرده یا مکمل‌های ویتامین دی مصرف کنید. توصیه می‌شود که بزرگسالان 1500 تا 2000 واحد در روز از این ویتامین مصرف کنند تا پرانتزی بودن پاهای آنها اصلاح شود. همچنین قرار گرفتن در معرض نور خورشید، سنتز ویتامین دی را در پوست و بدن تحریک کرده تا از پرانتزی شدن پاها در آینده پیشگیری شود.

بریس

در موارد پاهای پرانتزی شدید، ممکن است به کودک کفش‌های مخصوص یا بریس پا برای اصلاح پاها داده شود. کودکان باید این وسایل را بپوشند تا هنگامی که پاهای آنها به طور کامل اصلاح شود.

 ماساژ درمانی

ماساژ درمانی برای کودکان کوچک که پاهای پرانتزی دارند بسیار مفید است. این روش درمانی معمولاً به مدت طولانی انجام می‌شود که در آن پزشک پاهای کودک به طور مکرر به سمت عقب و جلو حرکت می‌دهد. از کودک خواسته می‌شود که دراز بکشد و زانوی خود را خم کند. زانوی خم شده به سمت قفسه کشیده می‌شود و فرایند چندین مرتبه تکرار می‌شود تا بهترین نتایج حاصل شوند.

پزشکان می‌تواند از ماساژ درمانی برای صاف کردن پاهای پرانتزی بزرگسالان نیز استفاده کنند. در هنگام انجام این فرایند، پزشک به مدت طولانی پاها را مکرراً به سمت جلو حرکت می‌دهد. شما می‌توانید این حرکت را در حالی که دراز کشیده‌اید و زانوی خود را خم کرده‌اید نیز انجام دهید. شما می‌توانید پاهای خود را بلند کرده و از زانو خم کنید سپس آن را به سمت قفس سینه خود بکشید. برای دست‌یابی به نتایج ملموس باید این حرکات را چندین مرتبه تکرار کنید.

ورزش درمانی

ورزش‌های تقویت پا نوع خاصی از تمرینات هستند که برای اصلاح پاهای پرانتزی در بزرگسالان به کار برده می‌شوند. هدف از انجام این تمرینات؛ تقویت عضلات اطراف زانو، کاهش فشار وارد شده بر تاندون‌ها و مفاصل و در نهایت بهبود پرانتزی بودن پاها است. این تمرین برای بزرگسالانی که پاهای آنها به میزان کمی حالت پرانتزی دارد مؤثر است. در تمرینات تقویتی پا، یکی از ساده‌ترین حرکات این است که مستقیم روی نیمکت دراز بکشید و سپس زانوهای خود را خم کرده و یک وزنه 5 کیلویی را بین پاهای خود قرار دهید. زانوهای خود را به اندازه‌ای خم کنید که بتوانید باسن خود را لمس کرده و سپس دوباره پاهای خود را صاف کنید. برای پیشروی تدریجی، شما می‌توانید از وزنه‌های سنگین‌تر استفاده کنید و تعداد تکرارها را افزایش دهید.

یوگا

حالت‌های یوگا برای بهبود ترازی و انعطاف‌پذیری بدن در دوران بزرگسالی طراحی شده‌اند و جزو تمرین‌هایی هستند که برای اصلاح پرانتزی بودن زانوها به کار برده می‌شوند. انجام حالت‌های سنتی یوگا با استفاده از حائلی مانند تسمه یوگا به بهبود وضعیت بدنی و بهبود پرانتزی بودن پاها کمک می‌کند. اگر شما می‌خواهید پرانتزی بودن پاها را در بزرگسالی اصلاح کنید انجام حرکت یوگا می‌تواند بسیار مؤثر باشد. در بزرگسالی و قبل از انجام حرکات یوگا باید تسمه یوگا را برداشته و آن را دور پاهای خود بپیچید. آنها را به هم ببندید تا پاها شما تقویت شده و وضعیت پاها اصلاح شود. زمانی که پاهای شما بسته شده است می‌توانید برخی حرکات یوگا ماند صورت گاو و برخی خمش‎ها به سمت جلو را انجام دهید.

پیلاتز

پیلاتز یکی دیگر از ورزش‌های مفید است که مشابه یوگا است و می‌تواند برای اصلاح پرانتزی بودن پاهای بزرگسالان مفید باشد. هدف از انجام این تمرینات؛ تقویت عضلات هسته‌ای بدن، تراز کردن دوباره بدن و کمک به بهبود وضعیت بدنی و پرانتزی بودن پاها است. برخی حرکات مانند دستان بالرین‌ها و چرخش به شما قدرت می‌دهد تا عضلات پاها و شکم را تقویت کنید. در هنگام انجام این ورزش باید هر دو پا را بلند کنید و سپس روی کمر دراز بکشید، پاها را به سمت بالا و پایین حرکت دهید و آنها را نزدیک به هم نگه دارید. زمانی که این حرکت به درستی انجام شود بر پاهای پرانتزی تأثیر می‌گذارد. انجام تمرینات مرتبط با پاها پرانتزی به جلوگیری از پیشرفت این وضعیت در بزرگسالان کمک می‌کند. اگر فردی که پاهای پرانتزی دارد، اضافه وزن داشته باشد یا حجم عضلانی او کم باشد، ممکن است وضعیت او وخیم‌تر شود و به همین دلیل است که تمرینات اصلاحی به افرادی که پاهای پرانتزی دارند کمک می‌کند.

عمل جراحی

اگر هیچ یک از روش‌های درمانی که در بالا توضیح داده شد مؤثر واقع نشدند، عمل جراحی آخرین انتخاب خواهد بود. با این که این کار کاملاً خطرناک سات اما اگر توسط یک جراح متبحر انجام شود می‌تواند مشکل را حل کند. در این عمل جراحی، استخوان شکسته می‌شود و دوباره تراز می‌شود. طول دوره بهبود برای بهبودی استخوان و توانایی انجام دوباره فعالیت‌های روزمره حدود 10 هفته خواهد بود.

چگونه می‌توان از پرانتزی شدن پاها جلوگیری کرد؟

تحقیقات جاری پزشکی هنوز روشی برای جلوگیری از پرانتزی شدن پاها نیافته است. به هر حال، کودکانی که به طور عادی در معرض نور خورشید قرار دارند و مقدار کافی ویتامین دی از طریق رژیم غذایی خود دریافت می‌کنند کمتر در معرض ابتلا به این عارضه هستند.