دررفتگی به نوعی آسیب وارد شده به مفصل لگن در اثر ضربه ناگهانی گفته میشود که مفصل را از جایگاه اصلی‌اش خارج می‌کند. معمولا در دررفتگی مفصل ران سراستخوان ران (فمور) از کاسه آن (حفره حقه‌ای) واقع در لگن خاصره بیرون می‌زند. انحراف آشکار مفصل ران و درد شدید از نشانه‌های عارضه هستند. متخصص درمانگر به منظور درمان لگن از جا دررفته استخوان مورد نظر را به جای اولش برمی‌گرداند. به طور کلی طول درمان بازیابی از عارضه دررفتگی مفصل ران 2 تا 3 ماه طول می‌کشد.
دلایل
برای بیرون آمدن سراستخوان ران (فمور) از کاسه‌اش به وارد شدن نیروی بسیار زیادی نیاز است، ازاین رو دررفتگی مفصل ران اغلب به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:
- آسیب‌های ورزشی یا ضربه ناگهانی: فعالیت در ورزش‌هایی مثل هاکی یا فوتبال، و ورزش‌هایی که احتمال افتادن از ارتفاع در آنها وجود دارد مثل اسکی یا ژیمناستیک، دررفتگی لگن شایع است.
- تصادف رانندگی: بخصوص وقتی فرد کمربند ایمنی را بسته نباشد. سقوط از نردبان یا ارتفاع و حوادث ناشی از بخش صنعت نیز در وقوع عارضه دررفتگی لگن دخیل هستند.
علائم دررفتگی لگن
علائم عارضه دررفتگی لگن به شرح ذیل هستند:
- درد شدید و ناتوانی در حرکت‌دادن پای آسیب دیده. تغییرشکل و تورم مفصل لگن به طور قابل توجه‌ای نمایان خواهد شد. درصورتی که به عصب‌ها آسیب وارد شده باشد، ممکن است حالت بی حسی و کرختی در پا و قوزک احساس شود.
- عدم توانایی در حرکت کردن
- احساس درد حین جابجایی
- احساس کرختی در ناحیه آسیب دیده
- احساس مورمور یا سوزش
تشخیص
شاید تشخیص شکستگی یا دررفتگی استخوان با چشم غیرمسلح کمی دشوار باشد. جراح به معاینه ناحیه آسیب دیده خواهد پرداخت. جراح به دنبال هرگونه چرخش، انحراف یا بدشکلی و یا پارگی پوست در ناحیه آسیب دیده می‌گردد. درصورت تشخیص شکستگی یا دررفتگی استخوان، جراح درخواست عکسبرداری اشعه ایکس می‌کند. بعضی اوقات ممکن است به عکسبرداری ام آر آی نیاز باشد. با مشاهده عکسبرداری ام آر آی پزشک قادر است وضعیت مفصل یا استخوان آسیب دیده را باجزئیات بیشتر بررسی کند.
درمان
انتخاب روش درمانی از سوی جراح متخصص به اینکه کدام مفصل دررفته باشد، بستگی دارد. ممکن است نوع درمان به میزان شدت دررفتگی نیز بستگی داشته باشد. اولین نوع درمان هرنوع دررفتگی شامل، استراحت دادن به مفصل لگن، گذاشتن یخ روی آن، بی حرکت نگه داشتن و دراز کشیدن برروی تخت طوری که مفصل ران با تجهیزات مخصوص بالاتر از بدن قرار داده شود. در برخی موارد دیده شده بعد از انجام اقدامات فوق مفصل به طورطبیعی جا انداخته میشود. در صورتی که با این اقدامات مفصل به وضعیت عادی بازنگردد ممکن است جراح یکی از روش‌های درمانی زیر را به کار گیرد.
درمان دارویی
قاعدتا بیشتر دردها باید بعد از جا انداختن مفصل در جایگاه اصلی‌اش تسکین یابند. اما در صورتی که همچنان احساس درد ادامه داشته باشد پزشک احتمالا داروی مسکن یا آرام‌بخش عضله را برای بیمار تجویز خواهد کرد. تجویز داروهای نارکوتیک درون‌وریدی بهترین گزینه برای تسکین درد محسوب می‌شوند. مورفین درون‌وریدی (0.1mg/kg دو تا چهار ساعت) برای تسکین درد توصیه میشود. پس از مرخص شدن بیمار از بیمارستان و به منظور فراهم کردن حس آرام‌بخشی در منزل و طی دوره توانبخشی، داروهای نارکوتیک دهانی نیز باید برای بیمار تجویز شوند.
درمان دستی
در این روش، متخصص درمانگر از روش درمان دستی برای جا انداختن دوباره مفصل ران استفاده می‌کند. به منظور ایجاد حس آرامش و همچنین بی حس کردن ماهیچه‌های نزدیک مفصل لگن، از داروی بیهوشی یا مسکن برای راحت‌تر انجام شدن درمان استفاده میشود.
بازسازی و توانبخشی
مرحله توانبخشی و بازسازی زمانی آغاز میشود که پزشک به درستی مفصل لگن را جا انداخته باشد و دیگر نیازی به استفاده از شکسته بند نباشد. پزشک طی یک جلسه مشاوره با بیمار درباره به کارگیری یک برنامه توانبخشی و بازسازی مناسب تصمیم گیری خواهد کرد. هدف از پروسه توانبخشی افزایش تدریجی استحکام مفصل و برگرداندن دامنه حرکت آن به حالت عادی است. به خاطر داشته باشید خیلی در این کار عجله نکنید و پروسه را با آهستگی پیش ببرید تا از آسیب مجدد به مفصل قبل از اتمام ریکاوری جلوگیری کنید.
بی حرکت نگه داشتن عضو آسیب دیده
بعد ازاینکه مفصل ران در سرجای خود جا انداخته شد احتمالا پزشک از بیمار درخواست کند برای چند هفته از شکسته‌بند استفاده کند یا ران خود را گچ بگیرد. این روش از جابجایی مفصل ران جلوگیری کرده و اجازه بهبودی کامل را به ناحیه آسیب دیده می‌دهد. طول دوره‌ای که در آن بیمار باید از حرکت دادن مفصل لگن پرهیز کند بسته به مفصل و شدت آسیب وارد شده تغییر می‌کند.
درمان دستی به روش ریداکشن
درمان آغازین دررفتگی لگن و ران روشی بنام ریداکشن است (جراحی، استخوان شکسته یا اندام جا به جا شده را به حالت اول بازگرداندن) طی این پروسه درمانی پزشک با دست قسمت بالایی استخوان ران را به سمت جایگاه اصلی خود یعنی کاسه مفصل (حفره حقه‌ای) حرکت می‌دهد.
ممکن است به تجویز داروهای بیهوشی و مسکن (بیهوشی موضعی یا کامل) نیاز باشد. بعد از اتمام درمان دررفتگی لگن به روش ریداکشن، مفصل ران و لگن باید به مدت 2 تا 3 ماه بدون حرکت بماند. احتمالا داروی ضد درد یا آرام‌بخش ماهیچه به تسکین درد استخوان لگن طی دوره بازیابی کمک خواهد کرد.
طب فیزیکی
طب فیزیکی برای بازگرداندن استحکام و دامنه حرکتی مفصل از جا دررفته لازم است و متخصص درمانگر از طریق درمان دستی مفصل ران را در جایگاه اصلی قرار می‌دهد و آلات شکسته‌بندی را باز می‌کند (در صورت نیاز). فیزیوتراپی دررفتگی لگن و ران شامل تمرینات ورزشی، کششی، ماساژ و درمان دستی میشود. قبل از مصرف داروهای ضد التهاب حتما موضوع را با شخص داروساز درمیان بگذرید چون احتمال منع استعمال شدن آنها وجود دارد و ممکن است با سایر داروها و بیماری‌های پزشکی در تضاد باشند.
درمان با لیزر سرد
از روش نور درمانی و کاربرد لیزر یا چراغ ال ای دی به منظور بهبود بافت آسیب دیده، تسکین درد و التهاب بهره گرفته میشود طوری که پرتو لیزر بر نواحی آسیب دیده تابانده میشود. با روش لیزر درمانی عصب‌ها به آهستگی درمان می‌یابند. در واقع لیزر سرعت پروسه درمانی را بالا می‌برد. آسیب به عصب‌ها موجب کرختی، درد، ضعف ماهیچه‌ای و تغییر احساسات میشود. لیزر درمانی باعث بهتر شدن عملکرد عصب و درمان دررفتگی لکن و ران میشود.
تمرینات ورزشی
تمرین مقاومتی
از یک کش یا بند تمرینی برای تقویت ماهیچه‌های لگن استفاده کنید. کش تمرینی موجب افزایش مقاومت و تقویت عضو آسیب دیده میشود. برای اجرای این تمرین می‌توانید از یک صندلی یا میز ثابت کمک بگیرید. کش تمرینی را به دور پایه صندلی یا میز محکم ببندید. پای آسیب دیده را داخل بند قرار دهید. و بعد بند تمرینی را درست در قمست قوزک پا قرار دهید. با یک دست صندلی یا میز را بگیرید و دست دیگر را در پهلوی آسیب دیده بدن قرار دهید. به آهستگی پای آسیب دیده را از پهلو و به سمت خارج بدن بلند کنید. پا را به مدت 3 ثانیه در همین وضعیت نگه دارید. و به آرامی آن را به وضعیت اول بازگردانید. این تمرین را 10 مرتبه تکرار کنید.
بالا آوردن زانو به صورت عمود
این حرکت با بالا آوردن زانو در حالت ایستاده به منظور تقویت عضلات انجام میشود. می‌توانید این حرکت را در حالت ایستاده با گرفتن دو دست خود به پشت یک صندلی محکم برای پایداری خود انجام دهید. رو به صندلی بایستید و اکنون به آرامی پای آسیب دیده را از روی زمین بلند کنید و به آرامی زانو را خم کنید. سپس پا را به سمت بالاتنه بالا بیاورید. از بالا آوردن زانو تا بالاتر از سطح کمر خودداری کنید. به مدت 3 ثانیه در این حالت بمانید. به آهستگی پا را به جای اول یعنی وضعیت ایستاده بازگردانید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید. اجرای این تمرین 4 مرتبه در روز پیشنهاد میشود.
تمرین کشش و خم کردن لگن
این حرکت ورزشی توسط کشش عضلات پا و لگن با خم کردن لگن یا تاب دادن پا انجام میشود. این تمرین را می‌توان هم روی زمین و هم داخل استخر آب انجام داد. اگر قصد اجرای تمرین داخل استخر آب را دارید تا عمق کمر یا سینه وارد آب شوید. پهلوی سالم بدن را به سمت دیواره استخر تکیه دهید. اگر تمرین را روی زمین انجام می‌دهید یک صندلی محکم آماده کرده و سمت سالم بدن را در مقابل صندلی قرار دهید. اکنون پشت صندلی یا دیواره استخر (اگر داخل استخر هستید) را بگیرید و یک دستتان را بر روی پای سالم قرار دهید. در صورت امکان به آرامی پای آسیب دیده را از سطح زمین بلند کنید و پایتان را به سمت جلو به حالت نوسانی حرکت دهید. به مدت 5 ثانیه در این حالت بمانید. اکنون پای آسیب دیده را به آرامی به حالت اولیه بازگردانید. این حرکت را 10 بار تکرار کنید. به خاطر داشته باشید که فقط لگن حرکت می‌کند، از حرکت دادن بالاتنه و گردن هنگام انجام این حرکت خودداری کنید.
