اسپاسم عضله عبارت است از انقباض یا گرفتگی ناگهانی و غیرارادی عضله. اسپاسم اغلب در نتیجه آسیب، کشیدگی، استفاده بیش از حد، ضعف یا درد به‌وجود می‌آید. در ستون فقرات گردنی، گرفتگی عضله ممکن است باعث شود تا سر بدون آمادگی چرخیده یا حرکت کند. اگر گرفتگی عضلات گردن نزدیک طناب نخاعی یا ریشه‌های عصبی ایجاد شود می‌تواند روی اعصاب عمده فشار وارد کند. اعصاب ستون فقرات گردن مسئولیت ایجاد حس و کنترل حرکتی گردن، شانه و دست را به‌عهده دارند.
بیشتر افراد به دنبال روشهای درمانی از جمله فیزیوتراپی، ورزش‌درمانی و مصرف دارو یا تزریقات به‌طور کامل بهبود پیدا می‌کنند. بسیار اهمیت دارد که پس از کاهش درد و التهاب و پس از بازیابی حرکتی و قدرتی، بیمار به‌تدریج به فعالیتهای روزانه بپردازد. انجام فعالیتهای روزانه یا ورزش با رعایت اصول در کاهش احتمال وقوع مجدد اسپاسم عضلات گردن مؤثر است.
درمان اسپاسم و خشکی گردن
چنانچه شخص احتمال می‌دهد که دچار خشکی و اسپاسم گردن شده است، درمان اولیه بایستی شامل اجتناب از انجام حرکات و وضعیتهای بدنی باشد که باعث ایجاد درد می‌شوند. معمولاً یک دوره درمان برای بیماران توصیه می‌شود که شامل استراحت و عدم تحرک، استفاده از یخ، فیزیوتراپی و مصرف داروهای غیراستروئیدی برای کاهش التهاب است.
درمان دستی، لیزر تراپی، تحریک الکتریکی، تراکشن و اولتراسوند تراپی روشهای دیگر برای درمان اسپاسم و خشکی گردن هستند.
در موارد گرفتگی شدید، امکان دارد برای درمان عارضه زمینه‌ای از جراحی استفاده شود.
چرا گردن دچار خشکی و گرفتگی می‌شود؟
خشکی و گرفتگی عضلات گردن معمولاً در واکنش به عارضه‌های دیگر یا درنتیجه درد، خستگی یا استفاده بیش از حد ایجاد می‌شود. دلایل رایج گرفتگی عضلات گردن عبارتند از:
- کشیدگی عضلات گردن
- انجام فعالیت سنگین
- کشیدگی و سخت و منقبض بودن عضلات
- شکستگی در مهره‌های گردن
- فیبرومیالژیا
- ابتلا به عارضه‌ای که باعث تخریب دیسکهای بین مهره‌ای شده یا بر آنها فشار وارد می‌کند.
- وارد شدن آسیب مانند تصادفات وسایل نقلیه
نشانه‌های همراه با این بیماری چیست؟
برخی از علائمی که همراه با گرفتگی گردن حس می‌شوند عبارت‌اند از:
- گردن‌درد یا کمردرد
- ضعف یا کشیدگی عضلات
- خشکی گردن
- درد و دشواری در حرکت شانه‌ها و دستها
- سردرد
- حرکت غیرارادی عضلات
- بی‌حسی یا احساس سوزش و مورمور در شانه‌ها یا دستها
عوارض اسپاسم گردن چیست؟
امکان دارد اسپاسم گردن ناشی از یک عارضه جدی باشد، درنتیجه عدم درمان آن ممکن است منجر به عوارض جدی و آسیبهای دائمی شود. پس از تشخیص عارضه زمینه‌ای، بایستی از برنامه درمانی تحت نظر متخصص مراقب بهداشتی که مخصوص هر شخص طراحی شده است پیروی شود تا خطر عوارض زیر کاهش پیدا کند:
- درد مزمن یا دائمی
- کاهش انعطاف‌پذیری و توانایی حرکتی
- فلج
- از کار افتادگی یا وارد شدن آسیب دائمی به اعصاب
- درد و ضعف پیش‌رونده و کاهش عملکرد عضلانی
راههای تشخیص این بیماری چیست؟
چنانچه گرفتگی گردن از بین نرود، ممکن است پزشک برای تشخیص علت از معاینه بدنی استفاده کرده و سابقه پزشکی را بررسی کند. بعضی مواقع عکسبرداری با اشعه ایکس، ام آر آی، و سی تی اسکن برای تشخیص دقیق علت مورد نیاز هستند. این اسکن‌ها ستون مهره را ارزیابی کرده و برای تشخیص مشکلات مربوط به دیسک یا طناب نخاعی استفاده می‌شوند. از اسکن همچنین برای تشخیص فشردگی ریشه‌های عصبی استفاده می‌شود.
الکترومیوگرافی (نوار عصب و عضله) یا آزمایشهای هدایت عصبی در مواردی که شخص دچار خشکی و گرفتگی گردن شده است استفاده می‌شود. این آزمایشها می‌توانند فعالیت الکتریکی اعصاب و عضلات را ارزیابی کرده و در تشخیص آسیب عصبی به عنوان عامل گردن‌درد کمک کنند.
با توجه به اینکه تعیین علت گردن‌درد مشکل می‌باشد، پزشکان بایستی بتوانند تشخیص دهند که آیا اسپاسم به علت فشار وارد بر ریشه‌های عصبی است یا طناب نخاعی. به محض تشخیص علت گردن‌درد، درمان باید سریعاً انجام شود وگرنه ممکن است دردهای مزمن ایجاد شوند.
درمان گرفتگی گردن
روشهای درمانی مختلفی برای گرفتگی گردن وجود دارد. در بعضی از موارد امکان دارد از روشهای گوناگونی برای درمان گرفتگی استفاده شود. تمام نکردن دوره درمانی می‌تواند منجر به ایجاد عارضه‌های بلندمدت شود. در اینجا روشهای مختلف درمان گرفتگی عضلات گردن ذکر خواهند شد:
استفاده از پک سرد یا گرم برای عضلات گردن
گرما باعث کاهش درد و خشکی عضلات گردن می‌شود. پک گرمایی را درون یک حوله پیچیده و آن را به مدت 20 دقیقه روی گردن قرار دهید. همچنین می‌توانید همین کار را با پک سرد انجام دهید زیرا که سرما هم می‌تواند باعث تسکین درد شود. بعضی از مواقع خصوصاً در مورد گرفتگی‌های مکرر، حرارت مرطوب می‌تواند مؤثر باشد.درمان با حرارت مرطوب شامل نوارهای حرارتی، پد حرارتی مرطوب، پارچه یا حوله‌ای که حرارت دیده یا حمام آب داغ می‌باشد. در صورت وجود التهاب از گرما استفاده نکنید.
استفاده از داروهای مُسکن برای کاهش درد
پزشک احتمالاً داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن و یا شل‌کننده عضلات تجویز خواهد کرد. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) ممکن است باعث خونریزی معده یا مشکلات دیگر شوند. این مشکلات با بالا رفتن سن افزایش خواهند یافت. همیشه قبل از مصرف، برچسب داروها را به‌دقت مطالعه کرده و طبق دستور مصرف کنید. به غیر از مواردی که پزشک توصیه می‌کند، این داروها را بیش از 10 روز مصرف نکنید.
ماساژ دادن نقاط دردناک (نقاط ماشه‌ای) گردن
ماساژ در بهبود اسپاسم عضلات گردن مؤثر است، خصوصاً اگر سفتی و خشکی در بعضی از نقاط گردن وجود داشته باشد. این نقاط ماشه‌ای دردناک عبارتند از گره‌های انقباضی تارهای عضلانی که دچار فشار یا کشیدگی شده‌اند.
- برای انجام ماساژ گردن، انگشت شست و اشاره را به آرامی روی عضلاتی که روی گردن و محدوده شانه قرار دارند بگذارید (عضله ذوزنقه‌ای). این عضله از پایه جمجمه تا محدوده میانی پشت بدن و روی شانه‌ها کشیده شده است. امکان دارد بتوانید نقاط دردناک را روی عضله ذوزنقه‌ای احساس کنید. این نقاط ماشه‌ای طناب مانند بوده و هنگامی که به آرامی روی آنها فشار وارد می‌کنید، در طول عضلات درد احساس می‌شود.
- از انگشت شست و اشاره یا نوک انگشتان خود برای ماساژ عضلات گرفته گردن استفاده کنید. در صورتیکه فرد دیگری حضور داشته باشد، می‌توانید برای مالش نقاط دردناک ماشه‌ای روی عضله ذوزنقه‌ای از او کمک بخواهید.
- برای بهبود اسپاسم ، از ماساژ حرفه‌ای عضلات گردن و شانه هم می‌توانید استفاده کنید. ماساژهای ماهانه در کاهش اسپاسم و گردن‌درد مؤثر هستند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از موثرترین راههای درمان اسپاسم و خشکی گردن است.
پزشک بررسی کاملی انجام داده تا بتواند موارد زیر را ارزیابی کند :
- ستون فقرات
- قدرت
- انعطاف‌پذیری
- وضعیت بدنی، فعالیتهای روزانه و نحوه انجام حرکات
فیزیوتراپی برای اسپاسم عضلات گردن باید به‌محض ایجاد عارضه انجام شود تا از شدیدتر شدن آن جلوگیری شود. برنامه فیزیوتراپی بر اساس ساختار و نشانه‌های عارضه شما تدوین خواهد شد. برنامه‌ای که مخصوص هر شخص طراحی نشود ممکن است باعث بدتر شدن عارضه شود.
فیزیوتراپی برای درمان گرفتگی و خشکی عضلات گردن شامل موارد زیر می‌باشد:
- درمان دستی (MTT) : درمان دستی شامل ماساژ بافت، کشش و حرکت مفاصل توسط پزشک برای بهبود وضعیت بدنی و همچنین بهبود حرکت و محدوده حرکتی گردن و ستون فقرات گردنی است. استفاده از تکنیکهای حرکتی نیز برای کاهش درد مؤثر هستند.
- ورزش‌درمانی (TE): شامل تمرینهای کششی و قدرتی برای بازیابی حرکت مفصلی و محدوده حرکتی، تقویت عضلات کمر و گردن، تثبیت و کاهش فشار وارد آمده بر روی مفاصل ستون فقرات و دیسک‌ها می‌باشد.
- بازآموزی عصبی-عضلانی (NMR) : برای بهبود وضعیت و ثبات بدنی، آموزش به بیمار در مورد نحوه خوابیدن، نشستن و مکانیک بدن برای محافظت از ستون مهره آسیب‌دیده انجام می‌شود.
- روشهای درمانی اولتراسوند، الکتروتراپی، لیزردرمانی، تراکشن که برای کاهش درد و التهاب ستون مهره استفاده می‌شوند.
- برنامه‌های درمانی در منزل که شامل تمرینهای تقویتی، کششی و پایدارسازی بوده و همچنین برنامه‌هایی که برای کمک به بیماران در جهت انجام فعالیتهای روزانه تنظیم می‌شوند.
تزریق کورتون
چنانچه درمانهای ذکر شده تاثیری نداشتند، امکان دارد پزشک از تزریق داروهای استروئیدی یا بی‌حسی درون عضله استفاده کند. تزریق کورتیزون می‌تواند ورم و التهاب گردن و همچنین گردن‌درد را تسکین دهد. کوتیزون یا کورتیکواستروئید قابل تزریق به صورت مصنوعی ساخته می‌شود ولی مشابه کورتیزون ایجاد شده بوسیله غدد فوق کلیوی می‌باشد.
ورزش‌درمانی
اسپاسم عضلات گردن بوسیله ورزشهای کششی درمان خواهد شد. بعضی از ورزشهای مناسب برای گرفتگی گردن عبارتند از:
چرخش گردن در حالت نشسته
چرخش گردن برای شروع حرکات کششی تمرین مناسبی محسوب می‌شود و در کشش عضلات بزرگتر گردن و تسکین کلی بدن بسیار مؤثر است. کشش عضلات کوچک گردن هم می‌تواند از سردردهای تنشی جلوگیری کند.
- در وضعیت راحتی به صورت چهارزانو بنشینید. می‌توانید برای راحت‌تر شدن وضعیت نشستن از وسایلی مانند بالش یا بلوک یوگا استفاده کنید.
- نفس را فرو برده و سر خود را به سمت راست بگردانید. گردن خود را به سمت راست بکشید به شکلی که گوش به شانه نرسد. در این حالت بایستی بتوانید کشش را در شانه چپ خود در سمت چپ گردن احساس کنید. این وضعیت را برای سه بار دم و بازدم نگه دارید.
- همراه با بازدم، گردن را به سمت بالا برده و به جلو نگاه کنید. سپس همراه با فروبردن نفس سر خود را به سمت چپ بگردانید. این وضعیت را برای سه بار دم و بازدم نگه دارید.
- می‌توانید این تمرین را دو تا سه بار برای هر طرف انجام دهید. همچنین می‌توانید برای ایجاد مقاومت، دست خود را روی سر قرار داده و به هنگام چرخش سر فشار وارد کنید. برای مثال چنانچه می‌خواهید سر خود را به سمت راست بگردانید، با دست چپ خود به آرامی در طرف چپ سر فشار وارد کنید. مراقب باشید فشاری که به سر خود وارد می‌کنید ملایم باشد.
کشش چانه به طرف سینه
برای بهبود خشکی عضلات گردن از تمرین کشش چانه به طرف سینه استفاده کنید.
- در وضعیتی راحت به شکل چهارزانو نشسته و برای جلو بردن لگن از بالش یا بلوک یوگا استفاده کنید. نفس را فروبرده و به آرامی چانه خود را به سمت سینه ببرید. تصور کنید که تخم مرغی بین چانه و سینه قرار دارد که باید آن را نگه دارید.
- این حرکت کششی را برای دو تا سه بار تنفس نگه دارید. در این حالت باید بتوانید کشش را در عضلات گردن و شانه خود احساس کنید.
- نفس را فرو برده و سر خود را بالا بیاورید و به حالت اول بازگردید. این تمرین را دو تا سه بار انجام داده و هربار به اندازه دو تا سه بار تنفس وضعیت را نگه دارید.
کشش نوسانی دست
این تمرین کششی باعث تحرک بالاتنه و دستها شده و هرگونه اسپاسم در گردن و شانه را رفع می‌کند.
- در حالت ایستاده پاها را به اندازه عرض لگن باز نموده و دستها در طرفین قرار بگیرد. دستها را از طرفی به طرف دیگر تاب داده و بچرخانید. از بالاتنه و شانه‌های خود به آرامی برای چرخاندن بدن خود استفاده کنید. این حرکت را برای شش تا ده تنفس انجام دهید.
- می‌توانید دستهای خود را مشت کرده و در هر چرخش مشتها کنار لگن قرار بگیرند. این حرکت را برای شش تا ده تنفس انجام دهید.
خم شدن به سمت جلو
انجام این حرکت در حالت ایستاده برای رفع خشکی گردن و شانه بسیار مؤثر است
- در حالت ایستاده قرار گرفته و پاهای خود را کمی از هم باز کنید. پنجه‌های پا را به سمت داخل بچرخانید به طوریکه پاشنه‌ها کمی به سمت خارج متمایل باشند. دستهای خود را در پشت بدن در همدیگر قلاب کرده و کف دستها تا حد امکان به هم نزدیک باشند. درحالیکه سینه را به سمت بالا می‌برید نفس را فروبرده و گردن به سمت بالا باشد.
- نفس را خارج کرده و به آرامی به سمت جلو خم شوید. دستهای خود را در حالت قلاب شده به سمت بالا برده و اجازه دهید تا دستها از پشت به آرامی به سمت زمین کشیده شوند.
- این وضعیت را برای شش تا هشت دم و بازدم نگه دارید. سر را به شکل آویزان و دستها را به صورت قلاب نگه دارید. در این حالت باید کشش را در عضلات گردن و شانه احساس کنید.
کشش گردن در حالت ایستاده
می‌توانید از گوشه دو دیوار برای کشش عضلات گردن و بهبود خشکی و گرفتگی آن استفاده کنید.
- در حالت ایستاده کمی از دیوار فاصله گرفته و نگاه به سمت گوشه دیوار باشد. پاها نزدیک هم قرار داده شده و وزنی مساوی روی هر دو پا قرار دهید.
- ساعد هر دو دست را روی دیوارها قرار داده و آرنجها را به اندازه شانه بالا بیاورید. نفس را فرو برده و به اندازه‌ای که دردی حس نشود به سمت جلو متمایل شوید. در این حالت باید بتوانید کشش را در شانه و سینه حس کنید.
- برای شش تا هشت دم و بازدم در این وضعیت بمانید. می‌توانید این حرکت را 3 تا پنج بار در روز تکرار کنید.
حرکت کبری برای تقویت و کشش عضلات گردن
پس از گرم کردن عضلات گردن به کمک حرکات کششی مختلف، می‌توانید از حرکت کبری برای تقویت عضلات شانه، گردن و قسمت فوقانی پشت بدن استفاده کنید. این حرکت برای بهبود وضعیت کلی بدن و ستون فقرات مناسب است. توصیه می‌شود قبل از حرکت کبری، عضلات گرفته گردن را کشش دهید.
- روی زمین دراز کشیده در حالیکه صورت به سمت زمین بوده و پیشانی روی یک پارچه یا حوله قرار بگیرد. دستها در طرفین قرار گرفته و کف دست روی زمین باشد. زبان را به سقف دهان بچسبانید. این کار به پایداری عضلات گردن کمک می‌کند.
- نفس را فرو برده و در حالیکه دستهای خود را باز می‌کنید، شانه‌ها را از زمین بلند کرده و از پشت به همدیگر نزدیک کنید. پیشانی را بالا گرفته و نگاه به سمت پایین باشد.
- این حالت را برای شش تا هشت تنفس نگه داشته و اطمینان حاصل کنید که سر به سمت پایین بوده و وزن روی پاها قرار گرفته باشد و پنجه پا روی زمین باشد.
- این وضعیت را دو تا سه بار تکرار کنید. بین هر بار حرکت، سر خود را از طرفین روی زمین قرار دهید.
بالا و پایین آوردن شانه
این حرکت برای عضلات فوقانی شانه و گردن مفید است. روی یک صندلی نشسته یا در حالت ایستاده قرار بگیرید و پاها به اندازه عرض شانه از هم فاصله داشته باشند. دستها در طرفین قرار گرفته و شانه‌ها را به سمت بالا ببرید به گونه‌ای که گوشها به سمت شانه‌ها بروند. این وضعیت را برای 10 ثانیه حفظ کنید و سه تا چهار بار در روز انجام دهید.
جلوگیری از اسپاسم عضلات گردن
بایستی عوامل ایجاد اسپاسم گردن مثل استفاده بیش از حد، فشار و وضعیت نادرست بدنی را شناسایی کرده و آنها را تصحیح کنید. برای مثال هنگام کار با رایانه وضعیت صحیح نشستن را رعایت کرده، بین کار استراحت کرده و به عضلات گردن کشش بدهید.
درصورتیکه احساس خشکی یا درد در گردن وجود دارد، از روش درمانی که بیشترین تأثیر را برای شما داشته استفاده کنید. درمان به موقع در هنگام خفیف بودن علائم، از تشدید این علائم جلوگیری خواهد کرد.
