آسیب واقعی به عصب سیاتیک (سیاتیک) در واقع نادر است، اما اصطلاح ‘سیاتیک’ معمولاً برای توصیف هر دردی که از ناحیه کمر منشأ می‌گیرد و به پایین ساق پا می رسد استفاده می‌شود. سیاتیک باعث ضعف عضلانی در ساق و کف پا، بی‌حسی در ساق پا و احساس سوزن سوزن شدن ناخوشایند در ساق پا، کف پا و انگشتان پا می‌شود. تاریخچه پزشکی نقش مهمی در تشخیص سیاتیک دارد زیرا می‌تواند جزئیات زیادی را در مورد علل احتمالی ارائه دهد. اگر مشکل شما پیچیده‌تر باشد، ممکن است اسکن ام آر آی و سی تی اسکن نیز مورد نیاز باشد. آنها همچنین تصاویر بسیار دقیقی از استخوان‌ها و همچنین بافت‌های نرم اطراف آنها ارائه می‌دهند. سایر آزمایشات انجام شده شامل الکترومیوگرافی یا میلوگرام است.
برای اطلاعات بیشتر دربارهی روش‌های تشخیص سیاتیک و درمان مناسب، ادامه مطلب را بخوانید.
علل سیاتیک
علل شایع سیاتیک عبارتند از:
- فتق دیسک کمر: تحقیقات نشان می‌دهد که تا 90 درصد از سیاتیک ناشی از فتق دیسک کمر است. فتق دیسک معمولاً یک یا چند ریشه عصبی نخاعی (L4 S3) را که عصب سیاتیک را تشکیل می‌دهند فشرده می‌کند.
- دژنراسیون: تخریب بافت‌های ستون فقرات کمری می‌تواند عصب سیاتیک را تحت فشار قرار دهد یا تحریک کند. انحطاط مفاصل فاست همچنین می‌تواند باعث التهاب و افزایش حجم بافت سینوویال در کپسول مفصل شود. تخریب استخوان مهره ممکن است باعث رشد غیرطبیعی استخوان (خار استخوان یا استئوفیت) شود. این بافت‌های غیرعادی حجیم در ستون فقرات کمری ممکن است باعث فشرده شدن یک یا چند ریشه عصبی عصب سیاتیک شوند. دیسک‌های بین مهره‌ای تحلیل رفته ممکن است پروتئین‌های التهابی ترشح کنند و باعث التهاب عصب سیاتیک شوند.
- تنگی کانال نخاعی کمری: تنگی کانال نخاع باریک شدن کانال نخاعی است و در بزرگسالان بالای 60 سال نسبتاً شایع است. تحقیقات نشان می‌دهد که تنگی زاویه جانبی ممکن است در ایجاد سیاتیک در افراد مسن شایع باشد.
- اسپوندیلولیستزیس: اسپوندیلولیستزیز زمانی اتفاق می‌افتد که یک شکستگی استرسی کوچک باعث می‌شود که یک مهره روی مهره دیگر به جلو بلغزد. به عنوان مثال، مهره L5 ممکن است روی مهره S1 به جلو بلغزد. سیاتیک ممکن است در اثر فشردگی عصب به دنبال فروپاشی فضای دیسک، شکستگی و لغزش مهره به جلو باشد. اسپوندیلولیستزیز ممکن است باعث سیاتیک دو طرفه شود و در بزرگسالان جوان‌تر شایع‌تر است.
این شرایط ممکن است در طول زمان یا به طور خود به خود به دلیل ضربه یا آسیب فشاری فیزیکی ایجاد شوند. تصادفات وسایل نقلیه موتوری، آسیب‌های ورزشی یا زمین خوردن ممکن است باعث آسیب مستقیم به عصب سیاتیک شود. شرایطی مانند اسپوندیلولیستزیز و فتق دیسک ممکن است در اثر آسیب‌های ناشی از فشار فیزیکی مانند وزنه‌برداری ایجاد شود.
عوامل خطر سیاتیک
در صورتی که موارد زیر رخ دهد، بیشتر در معرض آسیب سیاتیک خواهید بود:
- آسیب فعلی یا آسیب قبلی: آسیب به کمر یا ستون فقرات شما را در معرض خطر بیشتری برای سیاتیک قرار می‌دهد.
- سن: با افزایش سن طبیعی، بافت استخوانی و دیسک‌های ستون فقرات فرسوده می‌شود. روند پیری طبیعی می‌تواند اعصاب شما را در معرض خطر آسیب دیدگی یا گیرکردن در اثر تغییرات و جابجایی استخوان‌ها، دیسک‌ها و رباط‌ها قرار دهد.
- اضافه وزن: ستون فقرات شما مثل یک جرثقیل عمودی است. عضلات وزنه هایی هستند که حالت تعادل را برقرار می‌کنند. وزنی که در جلوی بدنتان تحمل می‌کنید همان چیزی است که ستون فقرات (جرثقیل) باید بلند کند. هرچه وزنتان بیشتر باشد، عضلات کمر ( وزنه های متعادل کننده) باید بیشتر کار کنند و این مساله می‌تواند به کشیدگی پشت، درد و مشکلات کمر بیانجامد.
- عدم برخورداری از هسته قوی: هسته همان عضلات کمر و شکم هستند. هرچه هسته قوی‌تر باشد، فشار کمتری به کمر وارد می‌شود. برخلاف مهره‌های سینه‌ای که از سمت قفسه سینه نیز حمایت می‌شوند، تنها پشتیبان کمر ماهیچه‌ها هستند.
- فعالیت شغلی: اگر شغل شما به گونه‌ای است که باید بار سنگینی را جابه جا کنید یا مدت زمان طولانی بنشینید بیشتر در معرض ابتلا به سیاتیک قرار دارید.
- وضعیت نامناسب بدن در هنگام ورزش و وزنه برداری. حتی اگر شما به لحاظ فیزیکی فعال و دارای تناسب اندام باشید، در صورت عدم حفظ وضعیت مناسب در هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی باز هم در معرض آسیب سیاتیک هستید.
- دیابت: دیابت احتمال آسیب عصبی و سیاتیک را افزایش می‌دهد.
- آرتروز: استئوآرتریت می‌تواند با صدمه به ستون فقرات، اعصاب را در معرض آسیب قرار دهد.
- سبک زندگی غیرفعال: نشستن برای مدت طولانی و عدم تحرک و انعطاف‌پذیری، با افزایش خطر ابتلا به سیاتیک همراه است.
- استعمال دخانیات: نیکوتین موجود در تنباکو علاوه بر صدمه به بافت نخاعی باعث تضعیف استخوان‌ها و ساییدگی دیسک‌های مهره‌ای می‌شود.
تشخیص سیاتیک
زمانی مشکوک به سیاتیک هستید که درد در یک طرف ساق پا باشد و بیشتر از کمر درد باشد. درد معمولاً در پشت ساق پا ساطع می‌شود. تابش درد به طور کلی زیر زانو است. وجود بی‌حسی و گزگز در پای درگیر به همراه یافته‌های عصبی و مثبت بودن تست‌های ویژه به پزشک در تشخیص سیاتیک کمک می‌کند.
تاریخچه
در مطب پزشکان، پزشک ممکن است شرح حال کاملی در مورد علائم و رویدادهای قبل از علائم بگیرد. برخی از سوالاتی که پزشک ممکن است بپرسد عبارتند از:
- کجا احساس درد می‌کنید؟
- درد از چه زمانی شروع شد؟
- آیا درد ناگهانی شروع شد یا آهسته؟
- آیا فعالیتی قبل از شروع درد بوده است؟
- آیا درد بدتر می‌شود یا بهتر؟
- چه چیزی باعث بدتر شدن درد و چه چیزی باعث بهبود آن می‌شود؟
- در مقیاس 0 تا 10 که 10 حداکثر است، درد خود را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
- درد خود را چگونه توصیف می‌کنید؟
- آیا احساس سوزن سوزن شدن مرتبطی در پاها وجود دارد؟
- آیا ضعف یا از دست دادن حس در پاها احساس می‌کنید؟
- آیا می‌توانید دستمال توالت را در پشت خود احساس کنید؟
- آیا بی‌اختیاری روده یا مثانه وجود دارد؟
- آیا هیچ دارویی به شما در کاهش درد کمک کرد؟
- آیا راه رفتن در سربالایی یا سرازیری باعث تغییر شدت درد می‌شود؟
- آیا هنگام راه رفتن به دلیل درد نیاز به توقف دارید؟
- هر گونه ارتباط علائم با سرفه، عطسه.
علاوه بر این سوالات، پزشک سابقه بیماری پزشکی گذشته، داروها و آلرژی‌های بیمار و هر گونه سابقه خانوادگی مرتبط را بررسی می‌کند.
علائم سیاتیک در نتیجه فتق دیسک معمولاً با نشستن، سرفه، وعطسه بدتر می‌شود.
فشردگی ریشه عصبی ثانویه به تنگی نخاع ممکن است با خم شدن به عقب و راه رفتن در سراشیبی بدتر شود. علاوه بر این، بیماران ممکن است علائم لنگش عصبی را تجربه کنند که عبارتند از درد در پاها هنگام راه رفتن که با استراحت و خم شدن به جلو تسکین می‌یابد.
معاینه بالینی
پس از ارزیابی تاریخچه علائم، پزشک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد. پزشک به دنبال نیروی حرکتی در ماهیچه‌های تامین شده توسط عصب سیاتیک برای تعیین محل ریشه عصبی درگیر می‌گردد.
- برای بررسی درگیری عصب L3، پزشک قدرت ماهیچه‌های قسمت داخلی ران را بررسی می‌کند.
- ریشه عصب L4 با مقاومت ارائه شده در تلاش برای خم کردن زانو بررسی می‌شود. علاوه بر این، کاهش رفلکس کشکک ممکن است به درگیری L4 اشاره کند.
- ممکن است پزشک از بیماران بخواهد که روی پاشنه پا راه بروند تا درگیری ریشه عصبی L5 را پیدا کنند. بعلاوه، پزشک ممکن است ریشه عصب L5 را با درخواست از بیماران برای امتداد انگشت شست پا تحت مقاومت یا حرکت ساق پا به بیرون تحت مقاومت در حالی که در یک طرف دراز کشیده است، آزمایش کند.
- پزشک با درخواست از بیماران برای راه رفتن روی انگشتان پا به دنبال قدرت ماهیچه‌های تامین شده توسط ریشه عصبی S1 می‌گردد. رفلکس تاندون آشیل ممکن است با درگیری ریشه عصب S1 کاهش یابد.
- علاوه بر قدرت محرک، پزشک به دنبال ورودی حسی از درماتوم‌های مختلف در اندام تحتانی و ناحیه زین است. آزمایش‌های تحریک‌کننده ممکن است به‌صورت آزمایش بلند کردن مستقیم پا انجام شود. تغییرات مختلف تست‌های پای صاف ممکن است یافته‌ها را حساس‌تر و خاص‌تر کند.
- الگوی راه رفتن بیماران به دقت بررسی می‌شود تا ضعف در هر گروه عضلانی که ممکن است الگوی طبیعی راه رفتن را تغییر دهد بررسی شود.
تصویربرداری برای تشخیص سیاتیک
معمولاً برای تشخیص سیاتیک نیازی به آزمایشات رادیولوژیک نیست. آزمایشات رادیولوژیک تنها در صورتی انجام می‌شود که علائم در 12 هفته بهبود نیافته باشد یا علائم پیشرونده وجود داشته باشد. از دست دادن کنترل روده و مثانه یک اورژانس جراحی است و بیماران در عرض 48 ساعت تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند تا از آسیب دائمی جلوگیری شود.
- اشعه ایکس معمولاً اولین بررسی رادیولوژیکی است که در مورد سیاتیک انجام می‌شود. اشعه ایکس اطلاعاتی در مورد ساختار استخوانی ستون فقرات کمری در نماهای مختلف ارائه می‌دهد. خارهای استخوانی ممکن است در یک اشعه ایکس یافت شوند که ممکن است به ریشه عصبی برخورد کند.
- سی تی اسکن تصویر بسیار واضح‌تری از ساختارهای استخوانی در مقایسه با اشعه ایکس ارائه می‌دهد. علاوه بر این، ممکن است یک رنگ برای تمایز ساختارهای استخوانی و ساختارهای بافت نرم تزریق شود.
- یک روش ام آر آی از یک آهنربای قدرتمند و امواج رادیویی برای تولید تصاویر مقطعی از پشت شما استفاده می‌کند. ام آر آی تصاویر دقیقی از استخوان و بافت‌های نرم مانند فتق دیسک ایجاد می‌کند. در طول آزمایش، روی میزی دراز می‌کشید که در دستگاه ام آر آی حرکت می‌کند.
- تست الکترومیوگرافی (EMG) تکانه‌های الکتریکی تولید شده توسط اعصاب و پاسخ عضلات شما را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش می‌تواند فشردگی عصب ناشی از فتق دیسک یا باریک شدن کانال نخاعی شما (تنگی نخاع) را تایید کند.
درمان سیاتیک
پس از اولین تشخیص سیاتیک، پزشک احتمالاً نکاتی را برای درمان درد سیاتیک به شما ارائه می‌دهد. باید تا حد امکان به فعالیت‌های روزانه خود ادامه دهید. دراز کشیدن در رختخواب یا اجتناب از فعالیت می‌تواند وضعیت شما را بدتر کند.
برخی از درمان‌های خانگی که معمولاً پیشنهاد می‌شوند در زیر توضیح داده شده‌اند.
سرما
می‌توانید از بسته‌های یخ زده یا حتی از بسته بندی سبزیجات منجمد استفاده کنید. بسته یخ یا سبزیجات یخ زده را در یک حوله بپیچید و آن را به مدت 20 دقیقه در روز، چند بار در روز، در طول چند روز اول درد، روی ناحیه آسیب دیده قرار دهید. این کار به کاهش تورم و کاهش درد کمک می‌کند.
گرما
شما همچنین می توانید تشک برقی یا پد گرمایی خریداری کنید. برای کاهش تورم توصیه می‌شود که در چند روز اول از یخ استفاده کنید. بعد از دو یا سه روز از گرما استفاده کنید. اگر همچنان درد دارید، سعی کنید به نوبت از یخ و گرما درمانی استفاده کنید.
دارو
پزشک شما ممکن است برخی از داروهای بدون نسخه را نیز توصیه کند. این داروها به کاهش التهاب و تورم کمک می‌کنند. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی رایج‌ترین گزینه‌های موجود هستند و شامل آسپرین، ایبوپروفن و سایر مسکن‌ها می‌شوند. از آنجایی که اینها داروهای واقعی هستند، عوارض جانبی نیز به همراه دارند، به ویژه آسپرین. اگر نمی‌توانید داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی را مصرف کنید، گزینه‌های جایگزین نیز وجود دارد.
داروهای تجویزی ممکن است قدم بعدی رو به جلو باشد. به احتمال زیاد به شما شل کننده‌های عضلانی داده می‌شود، که از ناراحتی و اسپاسم عضلانی جلوگیری می‌کنند. داروهای مسکن تجویزی نیز رایج هستند، و معمولاً به شدت درد بستگی دارد.
داروهای استروئیدی اپیدورال
تزریق ستون فقرات یکی از آخرین گزینه‌ها است- معمولاً داروهای ضد التهابی دریافت خواهید کرد. تزریقات به قسمت پایین کمر می‌روند و نقش اصلی آنها کاهش تورم است. تزریق با بیهوشی انجام می‌شود و معمولاً برای حدود سه ماه تسکین ایجاد می‌کند. در حالت ایده آل، باید سعی کنید راه حل بهتری پیدا کنید که علت واقعی را هدف قرار دهد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی نیز یک قدم رو به جلو است. شما باید تمریناتی را پیدا کنید که با کار بر روی فشار عصبی، علائم بیماری را کاهش دهد. ورزش‌های کششی محبوب‌ترین آنها هستند، و انعطاف‌پذیری را بهبود می‌بخشند. تمرینات هوازی نیز توصیه می‌شود. همچنین ممکن است پزشک شما را نزد یک فیزیوتراپیست بفرستد تا درمان را سفارشی کند و آنچه را که واقعاً برای شما مفید است به شما ارائه دهد.
درمان‌های جایگزین
محبوبیت طب جایگزین در حال افزایش است. تعدادی درمان جایگزین برای سیاتیک وجود دارد. این موارد شامل گزینه‌های زیر است:
- یک متخصص طب سوزنی می‌تواند سوزن‌های استریل شده را در نقاط کلیدی وارد کند تا بر جریان انرژی در بدن شما تأثیر بگذارد. این روش اصولا بدون درد است.
- یک متخصص طب سوزنی می‌تواند ستون فقرات شما را برای دستیابی به حداکثر تحرک ستون فقرات دستکاری کند.
- یک ماساژدرمانگر می‌تواند حرکت، فشار، تنش یا لرزش را به بدن شما اعمال کند تا فشار و درد را کاهش دهد.
جراحی
ممکن است برای درد شدید یا موقعیت‌هایی که کنترل روده و مثانه خود را از دست داده‌اید یا در برخی از گروه‌های عضلانی اندام تحتانی دچار ضعف شده‌اید، جراحی لازم باشد.
دو نوع رایج جراحی عبارتند از دیسککتومی، که در آن بخشی از دیسک که بر روی اعصاب تشکیل‌دهنده عصب سیاتیک فشار می‌آورد برداشته می‌شود، و میکرودیسککتومی، که در آن برداشتن دیسک از طریق یک برش کوچک انجام می‌شود در حالی که پزشک از میکروسکوپ استفاده می‌کند
