بیوفیدبک یک روش درمانی فوق العاده در فیزیوتراپی است که شامل تکنیک های ذهن و بدن می‌شود. در واقع به افراد آموزش می دهند که چگونه با استفاده از تفسیر سیگنال های بدن سلامتی خودشان را بهبود ببخشند. واحدهای بیوفیدبک روشی برای بیماران است تا بتوانند کنترل برخی از فرآیندهای فیزیکی خاص را که معمولاً از سیستم عصبی خودمختار نشأت می گیرند را به دست بیاورند این اطلاعات زمانی که در درمان فیزیوتراپی به کار گرفته می شوند کاربردهای درمانی دارند چون به بیماران کمک می کنند تا حرکت و عملکرد فعالیت های روزانه خود را مجددا به دست آورند.
یکی از اصلی ترین شاخصه های این روش درمانی نسبت به دیگر روش های درمانی این است که اکثراً ایمن و غیرتهاجمی است و هیچگونه عوارض جانبی منفی ندارد. درمانگران اغلب این درمان را همراه با درمان های دیگر به بیماران پیشنهاد می کنند تا آنها بهره بیشتری از روند درمان ببرند از آنجا که این درمان ایمن است گزینه درمانی عالی برای افرادی است که نمی خواهند دارو درمانی یا جراحی داشته باشند.
استفاده از بیوفیدبک
بیوفیدبک در کاهش بسیاری از موارد زیر به شما کمک می کند:
طب فیزیکی
فیزیوتراپیست ها و کاردرمانگران اکثر اوقات از بیوفیدبک به عنوان بخشی از برنامه درمانی خودشان در موارد و مشکلات زیر استفاده می کنند:
- میگرن: بیوفیدبک نشان داده است که شدت و میزان تکرار حملات میگرن را حدود ۴۵ تا ۶۰ درصد کاهش می دهد وقتی که با داروهای مسکن ترکیب شود اثربخشی بیوفیدبک تا ۷۰ درصد افزایش می یابد.
- فلج: بیوفیدبک کمک میکند تا بیمارانی که دچار سکته شده اند بتوانند حرکت عضلات فلج را دوباره به دست آورند بیوفیدبک راه رفتن بیمار را بهبود می‌بخشد و کمک میکند تا او به سرعت طبیعی گام بردارد قدرت مچ پا را نیز تقویت میکند.
- درد مزمن: واکنش های استرس زا و اضطراب آور درد مزمن ایجاد می کنند یا آن را شدت می بخشند البته درد منجر به اضطراب بیشتر می شود که این خود موجب درد بیشتر می‌شود با یادگیری تکنیک های ریلکسیشن بیمار می تواند این واکنش های استرس زا را محدود کند یا از آن اجتناب کند و قدرت آن برای ایجاد درد در بدن را کاهش دهد.
- بیماری راینود: سیستم گردش خون موجب منقبض شدن رگ های خون می شود. بیوفیدبک در درمان این بیماری بسیار موثر است. تحقیقات انجمن فیزیولوژی روانی کاربردی نشان داده است که بیوفیدبک حرارتی در درمان اولیه بیماری راینود موثر است. حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد بیماران گردش خون شان بهبود پیدا کرده است و میزان بروز علائمی مثل بی حسی، ضربان قلب و ورم کاهش پیدا کرده است.
- افراد بیش فعال: بیوفیدبک یکی از درمان‌های جایگزین برای افرادی است که می خواهند علائم بیش فعالی را درمان کند این درمان مغز را آموزش می دهد و به کودک کمک می کند تا بتواند تمرکز بیشتری داشته باشد و تکانشگری کمتری از خود بروز دهد.
- کمر درد
- لگن درد
- تورتیکولی اسپاسمودیک
- آسیب دیدگی ها (توانبخشی فیزیکی)
- فیبرومالژیا
بیوفیدبک برای درمان اختلالات اورولوژی
اختلالات اورولوژیک مثل بی اختیاری ادرار، ناتوانی در کنترل جریان ادرار، شب ادراری، بیماری های شایع در مردان، زنان و کودکان هستند و موجب بروز ناراحتی های زیادی می شود. بسیاری از این بیماری های اورولوژیک به علت ضعف و اختلال عملکرد عضلات کف لگن هستند. بیوفیدبک زمانی که به صورت ترکیبی در برنامه درمانی کف لگن استفاده می شود می تواند برخی از مشکلات ارولوژیکی را که شامل موارد زیر می شود با موفقیت درمان کند:
- بی اختیاری فوری ادرار
- بی اختیاری استرسی از دست دادن کنترل مثانه حین فعالیت بدنی یا وقتی که فرد می خندد یا عطسه می کند
- تکرر ادرار نیاز به ادرار بیشتر از حد معمول
- شب ادراری یا خیس کردن بستر
- بیدار شدن مکرر در طول شب برای ادرار
- اختلال نعوظ. عدم توانایی برای دستیابی به نعوظ و حفظ آن
- بی اختیاری مدفوع. عدم توانایی کنترل روده
بیوفیدبک و درمان کف لگن می تواند به افرادی که جراحی داشتند و منجر به مشکلات ادرار شده اند کمک کند این جراحی ها شامل هیسترکتومی جراحی مثانه، حذف پروستات و جراحی کولون می شود زنان باردار یا کسانی که باردار بوده اند می توانند از بیوفیدبک و درمان فیزیکی کف لگن بهره مند شوند.
هدف از بیوفیدبک در درمان کف لگن این است که عضلات کف لگن تقویت شوند و مجددا بهبود پیدا کنند. مثلاً بیوفیدبک می‌تواند عملکرد مثانه را بهبود ببخشد و درد کف لگن را کاهش دهد.
سایر کاربردهای بیوفیدبک
بیوفیدبک همچنین به افراد با مشکلات زیر کمک می کند:
- دیابت
- صرع
- فشار خون بالا
مزایای استفاده از درمان بیوفیدبک چیست؟
درمان بیوفیدبک مزایای مختلفی را برای برطرف کردن نیاز بیماران ارائه می کند از جمله:
- این درمان ایمن و غیر تهاجمی است.
- به افراد این امکان را می دهد تا کنترل سلامتی خودشان را در دست داشته باشند
- می‌تواند نیاز به مصرف دارو را کاهش دهد یا کلا آن را حذف کند
- می‌تواند تاثیر داروهای خاص را افزایش دهد
- برای افرادی که نمیتوانند دارو مصرف کنند بسیار سودمند است (مثل زنان باردار)
درمان با بیوفیدبک چگونه است؟
در طول جلسه بیوفیدبک سنسورهای دستگاه یا الکترودها برای ارزیابی فعالیتهای فیزیولوژیکی خاصی به بدن متصل می شوند. این فعالیت های فیزیولوژیکی عبارتند از:
- تنش عضلانی
- فشار خون
- ضربان قلب
- میزان تغییرات زبان قلب
- سرعت تنفس
- دمای پوست
- عرق کردن
- امواج مغزی
این حسگرهای زیستی این اطلاعات را در زمان دقیق به کاربر از طریق نمایشگر سمعی و بصری منتقل می کنند. این سیگنال ها به نشانه های شنیداری یا دیداری مثل یک تصویر ویدئو یا فلش نور تبدیل می شوند. درمانگر بیوفیدبک پس از آن بیمار را با استفاده از تمرینات فیزیکی و ذهنی راهنمایی میکند تا این نشانه ها را برای اقدامات سالم‌تر به کار ببرد.
این تمرینات می تواند شامل ریلکسیشن عضلانی پیشرفته، اسکن بدن، تکنیک های تنفس، مدیتیشن، مایندفولنس، تصویر سازی هدایت شده باشد. به طور کلی عوامل ذکر شده تمام اقدامات پروکسی از برانگیختگی های همدلانه (جنگ یا گریز) حالت بدنی ناسازگار در شرایط استرس زا است. بیمار با انجام تکنیک های ریلکسیشن همراه با بازخوردهای فوری که دریافت میکند می تواند یاد بگیرد که حالات درونی خود را برای تغییرات فیزیولوژی مفید و پایدار حفظ کند.
انواع دستگاه های بیوفیدبک
با توجه به علائم فرد یا شرایط بیمار درمانگران بیوفیدبک از روش های مختلفی برای اندازه‌گیری عملکردهای مختلف بدن استفاده می کنند. در این قسمت ما می خواهیم اکثر دستگاه های رایج بیوفیدبک و کاری که آنها انجام می‌دهند را بررسی کنیم.
بیوفیدبک الکترومیوگرافی
بیوفیدبک الکترومیوگرافی از الکترودهای سطحی روی عضلات بیمار استفاده می کند تا فعالیت و تنش عضلانی را اندازه گیری کند. همچنین ممکن است پزشکان سوزن هایی را به صورت عضلانی وارد کنند تا تقاطع عضلانی مجاور را به حداقل برسانند و سیگنال هایی را از عضلات عمیق تر دریافت کنند. تغییرات در تنش عضلانی به صورت نشانه های دیداری یا شنیداری به بیمار بازخورد داده می شود. با توجه به آنچه در حال درمان است این بازخورد می‌تواند برای افزایش فعالیت عضلانی در عضلات ضعیف یا کاهش فعالیت در عضلات بیش فعال یا اسپاستیک استفاده شود.
بازخورد الکترومیوگرافی غالباً در زمینه توانبخشی اسکلتی عضلانی و عصبی استفاده می شود.
بیوفیدبک الکتروانسفالوگرافی
همچنین به عنوان نوروفیدبک شناخته می شود اقدامات بیوفیدبک الکترو انسفالو گرافی فعالیت های الکتریکی مغز را با استفاده از تقویت کننده هایی با بهره وری بالا اندازه می‌گیرد. الکترودهای سطحی روی جمجمه سر و پیشانی برای اندازه گیری فرکانس های امواج خاص مغزی قرار می گیرند. دراین آموزش مغز بیمار با کمک بازخورد احساسی مثبت یا منفی به سمت یک الگوی مطلوب از فعالیت مغزی هدایت می شود. معمولاً هدف از نوروفیدبک آموزش دادن بیمار برای تولید امواج مغزی آلفا است که باعث ایجاد آرامش برای او شود.
بیوفیدبک واکنش گالوانیکی پوست
همچنین به عنوان بیوفیدبک الکترودرمال شناخته می شود. بیوفیدبک تغییرات هدایت پوستی را از طریق سیگنال های مختلفی در برانگیختگی های احساسی اندازه گیری می کند معمولاً این حسگر ها روی انگشتان یا کف دست و مچ قرار داده می شوند. وقتی که رسانایی پوست افزایش پیدا میکند موجب می شود نشانه شنیداری یک گام افزایش پیدا کند در حالیکه رسانایی پوست یک گام کاهش می یابد. همچنین فعالیت الکترودرمال با حسگر های دروغ سنج تغییراتی را هنگام دروغگویی افراد نشان میدهد مثلا سطح اضطراب افزایش پیدا میکند.
روان درمانگر آن ممکن است از بیوفیدبک گالوانیکی برای کمک به بیماران خود استفاده کنند تا از احساسات خود آگاه شوند
بیوفیدبک حرارتی
بیوفیدبک حرارتی از سنسورهای استفاده میکند که معمولاً روی دست‌ها یا پاها قرار داده می‌شوند و درجه حرارت پوست را اندازه گیری می کند. درجه حرارت پوست یکی از معیارهای دقیق آرامش افراد است درجه حرارت پایین نشان دهنده برانگیختگی هم دردی است با کمک تکنیک های آرام سازی و فیدبک این روش به بیمار کمک می کند درجه حرارت پوستی خود را افزایش دهد این روش به نوبه خود جریان خون را به نواحی خاصی از بدن بیمار افزایش میدهد.
بیوفیدبک تغییرپذیری ضربان قلب
بیوفیدبک تغییرپذیری ضربان قلب به افراد آموزش می دهد تا تغییرپذیری ضربان قلب خودشان را برای بهبود عملکرد فیزیولوژیکی و روانشناختی خود به کار ببرند. تغییر پذیری ضربان قلب نشانه تغییراتی در زمان بین هر ضربان قلب است. تغییر پذیری زیاد ضربان قلب نشان دهنده این است که تغییرات مابین هر ضربان بسیار زیاد است اما تغییر پذیری پایین نشان‌دهنده تغییرات کم در زمان بین هر ضربان است تغییر پذیری ضربان قلب با افزایش احتمال استرس افزایش می یابد. البته تغییر پذیری بالای ضربان قلب با افزایش سن، تاب آوری استرس و واکنش پاراسمپاتیک مطلوب نیز مرتبط است.
بیوفیدبک تغییرپذیری ضربان قلب به صورت عالی مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد برای افسردگی، دردهای شکمی، آسم و بیماری های قلبی بسیار مفید است.
چه تعداد جلسات درمانی بیوفیدبک نیاز است؟
جلسات درمانی بیوفیدبک معمولاً از ۳۰ دقیقه تا یک ساعت طول میکشد. برای برخی شرایط پزشکی افراد بین ۸ تا ۱۰ جلسه تسکین پیدا می‌کنند. برای سایر شرایط مثل افزایش فشار خون بیماران ممکن است برای بهبودی نیاز به ۲۰ جلسه داشته باشند.
به طور کلی طول و تعداد جلساتی که شما نیاز دارید بستگی به شرایط و سرعت یادگیری شما برای کنترل واکنش های فیزیکی تان دارد.
همراه با جلسات درمانی بیوفیدبک بیمار نیاز دارد که فعالیت های آرام سازی را برای تکمیل فرایند درمان روزانه ۵ تا ۱۰ دقیقه در خانه انجام دهد.
سوالات متداول
آیا به درمان های دیگری غیر از طب سوزنی نیاز دارم؟
مکمل بیوفیدبک مراقبتهای پزشکی است اما قابل جایگزین شدن با آن نیست. اکثر افراد بیوفیدبک را همراه با درمان های دیگر استفاده می کنند. مثلاً کسی که درد مزمن دارد ممکن است از داروها در کنار یادگیری درمان بیوفیدبک استفاده کند.
برای مراجعه به پزشک در مورد مسائل سلامتی خودتان تاخیر نکنید. حتی اگر بیوفیدبک به شما کمک کند تا شرایط بیماری خودتان را کنترل کنید داروهایی که برای شما تجویز شده است را مصرف کنید. چون اصلاً به این ربطی ندارد که چقدر بیوفیدبک برای شما مفید بوده است.
آیا درمان بیوفیدبک خطر دارد؟
بیوفیدبک می‌تواند به شما کمک کند احساس کنترل بیشتری روی سلامتی و تندرستی خود داشته باشید. یک درمان غیر تهاجمی است و هیچ گونه عوارض جانبی منفی و مشکلات احتمالی ندارد.
با تمرین کردن در طول و مابین جلسات شما می توانید یاد بگیرید که چطور تغییرات کوچکی برای تسکین استرس، اضطراب انجام دهید عملکرد خودتان را بهبود بخشید و درد را کاهش دهید.
