توانبخشی شکستگی شانه و کتف با روش های غیرجراحی و طب فیزیکی

مفصل شانه به عنوان انعطاف‌پذیرترین مفصل بدن شناخته می‌شود. این مفصل اجازه حرکات مختلف را به دست‌ها می‌دهد و انجام انواع فعالیت‌ها و کارها را امکان‌پذیر می‌سازد. بااین‌حال این میزان انعطاف‌پذیری ممکن است مفصل شانه را در معرض صدمات بیشتری قرار دهد. شکستگی اشاره به ترک خوردن استخوان دارد و معمولا در اثر صدماتی همچون زمین خوردن یا وارد آمدن ضربه مستقیم به کتف بروز می‌کند. نوع شکستگی استخوان کتف به سن بیماران هم بستگی دارد. شکستگی‌های استخوان کتف و شانه در بین کودکان شایع‌تر است. شکستگی بخش بالایی دست (استخوان هومروس پروگزیمال) در بین سالخوردگان شایع‌تر است و دفعات بروز آن با افزایش سن ارتباط دارد.

چرا شانه دچار شکستگی می‌شود؟

صدماتی مانند تصادف با وسایل نقلیه، حادثه رانندگی، آسیب شلاقی گردن یا سقوط از ارتفاع در حالت دست باز از شایع‌ترین دلایل شکستگی استخوان شانه به حساب می‌آیند. آسیب ناشی از ضرب و شتم، فعالیت‌های ورزشی، صدمات شغلی یا دیگر موارد مشابه از دلایل رایج شکستگی استخوان کتف و شانه تلقی می‌گردند. فعالیت بدنی منظم به تقویت مفصل شانه کمک می‌کند. اکثر ورزشکاران بر روی تقویت گروه عضلانی بزرگ تمرکز دارند و این امر به فزون‌سازی چشمگیر عضلات (یا افزایش اندازه و حجم فیبرهای عضلانی) منجر می‌شود. با‌اینحال، معمولا ورزشکاران در خلال انجام تمرینات بدنسازی به تقویت گروه‌های عضلانی کوچکتر توجه چندانی نشان نمی‌دهند. این امر بطورقابل‌توجهی خطر شکستگی استخوان شانه را بالا می‌برد. علاوه براین، گروه فیبرهای عضلانی ضعیف‌تر در معرض پارگی یا آسیب قرار دارند اما علائم صدمه معمولا به خاطر اندازه کوچک این نوع فیبرها خفیف یا حتی بدون نشانه هستند. به هر حال براثر وارد آمدن صدمه به استخوان شانه برخی واکنش‌های التهابی در آن شکل می‌گیرد و این امر بافت‌های مجاور را هم بسیار ضعیف‌تر می‌سازد. ضعیف شدن اجزاء بافت همبند یا ماهیچه‌های شانه موجب از کار افتادن کامل آنها شده و از استحکام‌شان می‌کاهد و دیگر قادر به محافظت از مفصل شانه نیستند، در نهایت ممکن است با یک فشار معمولی یا نسبتا شدید مفصل شانه دچار شکستگی شود.

نشانه‌های این شکستگی چیست؟

عمدتا شکستگی استخوان شانه و کتف با علائم همراه است و از نظر بسیاری از بیماران این نوع آسیب‌دیدگی شدید و دردآور است. برخی از شایع‌ترین علائمی که آسیب جزئی را از آسیب‌های شدیدتر همچون شکستگی متمایز می‌سازند از قرار زیر هستند:

• ممکن است درد شانه ملایم تا شدید باشد
• حتی با کوچکترین حرکت هم بر شدت درد افزوده می‌شود. می‌توان با انجام برخی اقدامات همچون گچ گرفتن و استفاده از تخته شکسته‌بندی و یا خودداری از فعالیت‌های درگیرکننده بخش انتهایی استخوان شکسته‌شده از شدت علائم درد کاست.
• ممکن است بروز ورم و کبودی در محل شکستگی وخیم گردد و بافت‌های مجاور را نیز دربرگیرد.
• ناتوانی در حرکت دادن شانه
• احساس تق‌تق کردن حین تکان دادن استخوان شانه و کتف
• بدشکلی مشهود ناحیه آسیب دیده
• خونریزی یا لخته بستن خون

چه کسانی بیشتر دچار این عارضه می‌شوند؟

بدیهی است مفاصل ضعیف و آسیب‌پذیر نسبت به مفاصل نیرومند خیلی بیشتر در معرض ریسک شکستگی یا صدمات استخوان شانه قرار دارند. در ادامه برخی از عوامل خطرزا و بیماری‌زای شکستگی‌های مفصل شانه را برمی‌شماریم:

• پوکی استخوان یا استخوان‌های ضعیف: بررسی‌ها نشان می‌دهد شکستگی‌های استخوان شانه در اثر پوکی استخوان به مراتب در افراد سالمند بیشتر است (بخصوص زنان و مردان 60 تا 80 سال)
• علاوه براین، اگر به اختلالات متابولیسمی مزمن استخوان، اختلال هورمونی یا تومورهای استخوان دچار هستید، ریسک شکستگی استخوان شانه به بالاترین حد می‌رسد.
• انجام فعالیت‌های حرفه‌ای مانند مشارکت در ورزش‌های سنگین (یا ورزشکاران حرفه‌ای که در رشته‌های وزنه برداری یا بوکس، بدمینتون و بسکتبال مشارکت دارند) افراد را در معرض بیشترین ریسک شکستگی استخوان شانه و کتف قرار می‌دهد.

پزشکان چگونه شکستگی شانه و کتف را تشخیص می‌دهند؟

اکثر شکستگی‌ها با عکسبرداری از ناحیه آسیب دیده و معاینات بدنی تشخیص داده می‌شوند. بعضی مواقع به تکنیک‌های تصویربرداری دیگری همچون سی تی اسکن نیاز است.

چگونه می‌توان شکستگی شانه و کتف را بهبود بخشید؟

برای درمان و التیام درد شکستگی کتف و شانه دکتر درمان‌های زیر را پیشنهاد می‌کند:

درمان اولیه

• پک‌های یخ در کاهش شدت و میزان ورم بسیار سودمند هستند.
• کمپرس‌های گرما قادرند حرارت ملایمی را به بافت‌های درحال درمان انتقال دهند و از این جهت در تسکین احساس درد و ناراحتی شانه مفید هستند.

بی‌حرکت نگه داشتن

به منظور فراهم ساختن شرایط بهبودی و درمان از تجهیزات شکسته بندی جهت آرامش دادن و محافظت از عضو آسیب دیده استفاده می‌شود. بسته به نوع شکستگی معمولا عضو آسیب دیده را به مدت 3 تا 6 هفته گچ می‌گیرند.

دارو

دکتر ممکن است داروهایی تجویز کند که به کاهش درد و التهاب ناشی از شکستگی شانه و کتف کمک کند.
برای تسکین درد ناشی از شکستگی می‌توانید کمی داروی مسکن مانند هیدروکودون مصرف کنید اما در مصرف آنها زیاده‌روی نکنید زیرا با اثرات جانبی زیادی همراه هستند.

فیزیوتراپی چه قدر می‌تواند موثر باشد؟

فیزیوتراپی یک راه حل موثر است و با این روش می‌توان سرعت بهبودی را تا چندین برابر افزایش داد، این درمان از مزیت‌های زیر برخوردار است:

• حرکات فیزیوتراپی بدون اینکه موجب درد و ناراحتی شوند به کاهش ورم و التهاب کمک خواهند کرد.
• این روش درمانی قادر است جریان خون، مواد مغذی و مفید را به بافت‌های در حال درمان انتقال دهد. همچنین با فیزیوتراپی می‌توان سموم و واسطه‌های التهابی را از محل آسیب بیرون کرد.
• فیزیوتراپی منظم در پیشگیری از مشکلات بلند مدت و مربوط به دامنه حرکتی مفاصل شانه موثر است، ازجمله عارضه شانه یخ زده
• ممکن است پزشک برخی حرکات فیزیوتراپی 2 بعدی مانند دورسازی یا ورابری، صاف و دراز کردن مفصل شانه را به بیماران توصیه کند.

ماساژ

بعد از بازکردن گچ شکستگی یا آتل‌بندی احتمالا پزشک برای بازگرداندن استحکام به مفصل شانه از تعدادی تکنیک‌های ماساژ درمانی بهره می‌گیرد، زیرا وقتی عضلات و ماهیچه دست و شانه به مدت چندین هفته داخل گچ بی‌حرکت مانده باشند احتمال ضعیف شدن آنها دور از انتظار نیست. ماساژ درمانی در افزایش گردش خون و تسکین درد عضلات کتف و شانه موثر است.

تحریک الکتریکی (TENS)

احتمال دارد پزشک معالج نوعی دیگر از درمان موسوم به تحریک الکتریکی را به بیمار توصیه کند. تحریک الکتریکی عصب نوعی درمان جهت کمک به درمان انوع خاص درد تلقی می‌گردد. در این روش درمانی برای تحریک عضلات یک جریان الکتریکی تولید می‌شود و طی درمان ممکن است کمی احساس مورمورشدن به بیمار دست بدهد. دستگاه تحریک الکتریکی یا تنس دارای تعدادی الکترود کوچک است و برای انتقال جریان الکتریکی به بدن بیمار به کار گرفته می‌شوند. گاها می‌توان از این دستگاه در منزل هم استفاده نمود. دقیقا مشخص نیست دستگاه تحریک الکتریکی چطور درد را درمان می‌کند، اما اینطور تصور می‌شود که اندورفین‌های (بازدارنده‌های درد) بدن بیمار را وادار به ترشح می‌کنند یا تکانه‌های عصبی و مسئول ارسال پیام‌های درد را مسدود می‌کنند.

اوزون درمانی

دستگاه اوزون درمانی جهت اهداف پزشکی طراحی شده است و مجهز به یک مولد اوزون است که اکسیژن را از یک مخزن حمل کرده و آن را در معرض جریان الکتریکی قرار می‌دهد. این امر موجب تولید دو یون اکسیژن یگانه می‌گردد و بعد این یون‌ها برای تولید دو مولکول o3 خودشان را به دو مولکول o2 می‌چسبانند. سپس این گاز اوزون را وارد سرنگ می‌کنند و از آن جهت تزریق به هر ناحیه از بدن استفاده می‌کنند، این گاز می‌تواند التهاب و درد مزمن شانه را برطرف سازد.

پی آر پی

پی آر پی به محصولی گفته می‌شود که به روش بیولوژیکی از خون بیمار مشتق و ارتقاء یافته است و می‌توان آن را به بافت‌های مختلف بدن تزریق کرد تا غلظت بالایی از فاکتورهای رشد غنی از پلاکت را در محل آسیب دیده ترشح کند. با این روش می‌توان سرعت التیام زخم، استخوان و تاندون را بالا برد. لذا این تکنیک در درمان شکستگی استخوان کتف و شانه ثمربخش است.

اولتراسوند تراپی

اولتراسوند تراپی به منظور کاهش درد عضلانی و مشکلات حرکتی کاربرد دارد. درمان به روش اولتراسوند از امواج صوتی جهت انتقال حرارات به عمق بافت‌های آسیب دیده بهره می‌گیرد. از جمله مزیت‌های این روش درمانی می‌توان به کاهش خشکی، ورم، درد شانه، افزایش گردش خون، و ارتقاء دامنه حرکتی عضو آسیب دیده بدون درد اشاره کرد. درمان اولتراسوند درمانی بدون درد است و بسیاری از بیماران بر آرام بخش بودن این روش تاکید دارند.

حرکات ورزشی

ورزش‌هایی که به تسریع روند بهبود و توانبخشی بیمار بعد از شکستگی شانه و کتف کمک می‌کنند عبارتند از:

تمرین فشاری تیغه شانه

برای اجرای این تمرین ابتدا صاف باایستید و کمر خود را صاف نگه دارید. تا آنجا که امکان دارد و بدون ایجاد درد تیغه‌های شانه را همزمان با هم تحت فشار قرار دهید. به مدت 5 ثانیه در این وضعیت بمانید و تمرین را 10 مرتبه تکرار کنید.

تمرین پاندولی

ابتدا یک صندلی به عنوان تکیه گاه در مقابل خود قرار دهید، سپس به سمت جلو خم شوید و دست آسیب ندیده را روی صندلی قرار دهید. کمر را صاف نگه دارید و شانه را شل کنید. اکنون تا آنجا که امکان دارد و بدون ایجاد درد به‌آرامی دست آسیب دیده را به سمت جلو و عقب تاب دهید. این حرکت را 10 مرتبه انجام دهید. اکنون همین تمرین را با حرکت دادن دست از پهلو اجرا کنید.

حرکت دایره‌ای پاندولی

ابتدا یک صندلی به عنوان تکیه‌گاه در مقابل خود قرار دهید، سپس به سمت جلو خم شوید و دست آسیب ندیده را روی صندلی قرار دهید. کمر را صاف نگه دارید و شانه را شل کنید. اکنون تا آنجا که امکان دارد و بدون ایجاد درد دست آسیب دیده را به‌آهستگی در حالت دایره‌ای و در جهت عقربه‌های ساعت تاب دهید. سپس همین تمرین را در جهت خلاف عقربه‌های ساعت تکرار کنید. تمرین را 10 مرتبه و در هر سمت انجام دهید.