یک بیماری مزمن که اساساً باعث التهاب در اسکلت محوری بدن از جمله مفاصل آپوفیز، ساکروایلیاک، استخوان مهره‌ای و مفصل دیسک بین مهره‌ای می‌شود، به عنوان اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS) شناخته می‌شود. این بیماری یک نوع آرتروز است که باعث درد مداوم در مهره‌ها می‌شود و همچنین ممکن است منجر به ناتوانی شود. ستون فقرات در موارد شدید به دلیل التهاب، تمایل به تشکیل استخوان‌های جدید دارند و در نتیجه کمر تغییر شکل پیدا می‌کند. اگرچه این بیماری شایع نیست، اما ممکن است باعث درد در مفاصل محیطی به ویژه در شانه‌ها، زانوها، لگن، مچ پا و ناحیه گردن شود.
هیچ درمانی برای برگشت اثرات بیماری وجود ندارد، اما درمان روماتیسم ستون فقرات برای رهایی بیمار از علائم و همچنین به تأخیر انداختن رشد آن می‌تواند موثر باشد.
چه عواملی باعث روماتیسم ستون فقرات می‌شود؟
هیچ علت دقیقی برای بروز روماتیسم ستون فقرات وجود ندارد. با این حال در بسیاری از افراد ارتباطی بین این بیماری و ژن HLA-B27 (آنتی ژن لکوسیت انسانی – B27) پیدا شده است.
عوامل محیطی دیگری نیز وجود دارند که فرد را مستعد ابتلا به روماتیسم ستون فقرات می‌کنند اما هنوز شناخته نشده‌اند. این بیماری همچنین می‌تواند ارثی باشد. به این معنی که اگر فردی از روماتیسم ستون فقرات رنج می‌برد و همچنین دارای HLA-B27 است، بیش از 80٪ احتمال این وجود دارد که فرزندان او نیز به این بیماری مبتلا شوند. از طرف دیگر اگر فردی مبتلا به روماتیسم ستون فقرات باشد اما HLA-B27 را نداشته باشد، فرزندان وی کمتر از 10٪ احتمال ابتلا به این بیماری را دارند.
گرچه روماتیسم ستون فقرات می‌تواند در هر سنی رخ دهد اما بعد از 40 سالگی شیوع بیشتری دارد.
علائم روماتیسم ستون فقرات چیست؟
علائم روماتیسم ستون فقرات در طی مراحل اولیه ممکن است گیج کننده باشد زیرا حتی اگر درد و سفتی را تجربه کنید، ممکن است این علائم برای مدتی از بین بروند و دوباره عود کنند. علاوه بر این، تشخیص قطعی بیماری در ابتدا مشکل است، زیرا بیماری به آهستگی پیشرفت می‌کند و روش دقیقی برای تأیید آن وجود ندارد.
با این حال برخی از علائم به طور نمداوم وجود دارند که باید مراقب آن‌ها باشید. وجود این علائم نشانه‌ای است که شما باید بلافاصله برای درمان روماتیسم ستون فقرات به پزشک خود مراجعه کنید. این علائم به شرح زیر است:
- کمردرد و سفتی که با ورزش بهتر می‌شود اما هنگام استراحت بدتر می‌شود.
- درد در پشت که صبح‌ها و شب‌ها بدتر می‌شود.
- درد در لگن و اطراف آن
- درد، حساسیت به لمس، گرما و یا تورم در مفاصل آسیب دیده مانند زانوها یا لگن.
- احساس خستگی یا کمبود انرژی در بیشتر اوقات.
چه عوارضی با روماتیسم ستون فقرات همراه است؟
ابتلا به روماتیسم ستون فقرات می‌تواند عوارض مختلفی را در زندگی روزمره فرد ایجاد کند. شرایط پزشکی پیچیده است و می‌تواند بیش از یک قسمت از بدن را تحت تأثیر قرار دهد. برخی از عوارضی که این بیماری می‌تواند ایجاد کند به شرح زیر است :
- کاهش انعطاف پذیری
- آسیب به مفاصل
- تاری دید در یکی از چشم‌ها همراه با تورم، قرمزی و حساسیت به نور. این بیماری به نام ایریت شناخته می‌شود و گاهی اوقات با روماتیسم ستون فقرات همراه است و در صورت عدم درمان به موقع، گاهی منجر به از دست دادن بینایی می‌شود.
- استخوان‌های ضعیف و شکننده که ممکن است منجر به شکستگی ستون فقرات شود.
- افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی.
- فشرده شدن اعصاب پایین ستون فقرات که یک بیماری نادر برای بیماران مبتلا به روماتیسم ستون فقرات است. این بیماری به سندرم دم اسبی معروف است.
چگونه روماتیسم ستون فقرات درمان می‌شود؟
هیچ درمانی برای روماتیسم ستون فقرات وجود ندارد، با این حال درمان‌هایی برای کمک به بیماران در کنترل درد و کاهش سرعت جوش خوردن ستون فقرات در دسترس هستند. برخی از درمان‌هایی که پزشک ممکن است پیشنهاد کند می‌تواند شامل دارو، ورزش و یا فیزیوتراپی باشد.
رویکردهای درمانی فعلی عبارتند از:
دارو
داروهای مورد استفاده در درمان روماتیسم ستون فقرات به شرح زیر است:
داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری
این‌ها درمان اولیه برای روماتیسم ستون فقرات است و ثابت شده است که علائم را تسکین می‌دهد و آسیب دیدگی مفصل را کاهش می‌دهد. به طور کلی DMARD ها را باید در اوایل بیماری شروع کرد زیرا در نیمی از بیماران منجر به بهبود بیماری می‌شود. این داروها شامل مجموعه متنوعی از داروهای مختلف هستند که با توجه به عملکرد دارویی آن‌ها گروه بندی می‌شوند. DMARD های متداول شامل متوترکسات، هیدروکسی کلروکین، لفلونومید و سولفاسالازین است. سایر DMARD ها که اصلاح کننده‌های پاسخ بیولوژیکی نامیده می‌شوند، ممکن است در افرادی که بیماری جدی‌تری دارند استفاده شود. این‌ها داروهای مهندسی شده ژنتیکی هستند که با قطع واکنش‌های ناشی از التهاب، آسیب ساختاری مفاصل را کاهش می‌دهند. به عنوان مثال می‌توان به abatacept ، adalimumab ، anakinra ، certolizumab ، etanercept ، golimumab ، infliximab ، rituximab ، tocilizumab و توفاسیتینیب اشاره کرد. (از روماتولوژیست خود راهنمایی بخواهید).
داروهای ضد التهاب (NSAID)
داروهای ضد التهاب شامل مهارکننده‌های COX-2 هستند و باعث کاهش درد و سفتی در مبتلایان به روماتیسم ستون فقرات می‌شوند. به طور کلی با استفاده از این داروها هیچ تاثیری در روند طولانی مدت بیماری افراد مشاهده نمی‌شود و بنابراین دیگر جزو درمان‌های خط اول نیستند. NSAID ها باید در افرادی که خطر بیماری گوارشی، قلبی عروقی یا کلیوی بالایی دارند، با احتیاط مصرف شود. (از پزشک یا داروساز خود راهنمایی بخواهید).
استروئیدها
گلوکوکورتیکوئیدها می‌توانند در کوتاه مدت برای شعله ور شدن حاد بیماری مورد استفاده قرار گیرند، به خصوص هنگامی که منتظر اثر داروهای آهسته رهش هستیم. تزریق گلوکوکورتیکوئیدها به مفاصل نیز موثر است. در حالی که استفاده طولانی مدت از این داروها باعث کاهش آسیب مفصلی می‌شود، اما در عین حال منجر به پوکی استخوان و افزایش حساسیت به عفونت می‌شود. (از پزشک خود راهنمایی بخواهید).
ضد درد
برای کمک به تسکین درد حاد غالباً به پاراستامول (استامینوفن) و مسکن‌های مخدر یا مشتقات آن نیاز است. این داروها به عنوان تسکین دهنده علائم عمل می‌کنند، احساس درد را کاهش می‌دهند اما با علت اصلی آن مبارزه نمی‌کنند. داروهای مخدر ممکن است باعث خواب آلودگی، یبوست و اعتیاد شوند. (از پزشک یا داروساز خود راهنمایی بخواهید).
بسته‌های گرم یا سرد
استفاده از بسته حرارتی در مفاصل ملتهب می‌تواند به تسکین درد روماتیسم ستون فقرات کمک کند. می‌توانید از پد حرارتی مایکروویو یا بطری آب گرم استفاده کنید. گرما احساس درد را تغییر می‌دهد. سرما (به عنوان مثال یک کیسه نخود فرنگی منجمد) می‌تواند با کاهش اندازه رگ‌های خونی و جریان خون به منطقه، التهاب را کاهش دهد و احساس درد را از طریق کاهش فعالیت عصبی کاهش دهد.
یک فیزیوتراپیست حرفه‌ای قادر خواهد بود تا وضعیت فعلی شما را ارزیابی کرده و مشخص کند که زمینه‌های اصلی نگرانی شما چیست. با ویزیت‌های منظم به شما آموزش داده می‌شود که چگونه عضلات خود را با خیال راحت ورزش دهید تا بتوانید انعطاف پذیری و دامنه حرکتی بهتر خود را بازیابی یا حفظ کنید. با نظارت و کمک حرفه‌ای، شما می‌توانید به تدریج شدت تمرین‌های خود را افزایش داده و با آگاهی از اینکه کدام تمرینات برای شما بی‌خطر هستند و یادگیری نحوه صحیح انجام آن‌ها، اعتماد به نفس خود را افزایش دهید. فیزیوتراپی به شما کمک می‌کند تا از طریق تنظیمات عضلانی و تمرینات قدرتی به حفظ ثبات مفصل کمک کنید، و همزمان شما را در مورد بهترین روش‌های درمان و زندگی با شرایط جدید خود مطلع می‌کند.
فیزیوتراپی روماتیسم ستون فقرات ممکن است شامل برنامه‌های ورزشی فردی یا گروهی، ماساژ و آب درمانی باشد.
تشک
روش‌های مختلفی برای کمک به کاهش علائم وجود دارد. برای خواب تشک محکم توصیه می‌شود. بالش‌ها حذف نمی‌شوند زیرا این بیماری قسمت‌هایی از گردن را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. بریس می‌تواند در جلوگیری از تغییر شکل بیشتر ستون فقرات مفید باشد. در نهایت، ممکن است لازم باشد میز و صندلی‌های ارگونومیک به محل کار شما وارد شوند تا فشار بیشتری به ستون فقرات وارد نشود.
کاهش استرس
علاوه بر مشکلات جسمی، افراد مبتلا به روماتیسم ستون فقرات با چالش‌های عاطفی متعددی نیز روبرو هستند. ناراحتی، عصبانیت و ناامیدی ناشی از خود بیماری است که با درد مزمن و محدودیت‌های جسمی تشدید می‌شود. این‌ها میزان استرس و همچنین میزان دردی که فرد تجربه می‌کند را نیز افزایش می‌دهند. روش‌های موثری برای کنار آمدن با استرس وجود دارد.
جراحی
در موارد شدید روماتیسم ستون فقرات که در آن یک مفصل به شدت آسیب می‌بیند، جراحی تعویض مفصل توصیه می‌شود. در صورت بد شکل شدن ستون فقرات، جراحی اصلاحی نیز برای بیماران پیشنهاد می‌شود. با این حال این یک مورد نادر است و بیشتر افراد مجبور نیستند که آن را انجام دهند.
