اهمیت فیزیوتراپی و ورزش بعد از عمل تعویض مفصل زانو

طب فیزیکی و یا حرکات درمانی فیزیوتراپی برای توانبخشی پس از جراحی تعویض مفصل زانو بسیار مهم است. تقویت و افزایش دامنه حرکتی مفصل برای منعطف نگه داشتن زانو الزامی است.

به طور کلی دوران بهبود پس از تعویض مفصل زانو طولانی‌تر از دوران بهبود تعویض مفصل لگن است. البته دوران بهبود تعویض مفصل زانو برای تمام بیماران یکسان نیست. بااین حال معمولاً 12 ـ 8 ماه طول می‌کشد تا بیمار پس از تعویض مفصل زانو دامنه معمول حرکتی مفصل را بازیابد.

بسیاری از پزشکان بر اهمیت انجام طب فیزیکی در شش هفته نخست پس از جراحی، به عنوان عامل تسهیل کننده دوران بهبود طولانی مدت تاکید دارند. طب فیزیکی و توانبخشی دامنه حرکتی زانو را افزایش می‌دهد و به بیمار کمک می‌کند تا سریع‌تر بتواند مفصل زانو را به روش عادی حرکت دهد و فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهد.

جراحی تعویض مفصل زانو

عارضه‌های زانو با دامن زدن به درد و محدودیت توانایی حرکتی بیمار مشکلات متعددی را برای انجام وظایف روزمره ایجاد می‌کند. مزیت جراحی تعویض مفصل زانو این است که بیمار پس از عمل می‌تواند یک زندگی معمولی داشته باشد. بااین حال با توجه به عارضه اصلی و وضعیت سلامت عمومی بیمار ممکن است، بیمار همواره دردی خفیف، را حتی پس از جراحی تعویض مفصل تجربه کند.

در عمل جراحی بخش کوچکی از استخوان زانو برداشته می‌شود و مفصل با ترکیبی از فلز و پلاستیک پوشانده می‌شود که به گونه‌ای شکل داده شده است تا سطح جدیدی را برای مفصل ایجاد کند و تحلیل ساختار استخوان یا کاهش خاصیت نگهدارندگی رباط را جبران کند.

نکات توانبخشی بعد از عمل تعویض مفصل زانو

توانبخشی بلافاصله پس از جراحی شروع می‌شود و در آن از دستگاه برای حرکت دادن پای بیمار در چند روز نخست پس از جراحی استفاده می‌شود. موفقیت تعویض زانو و دوران بهبود آن به خود بیمار و مشارکت وی در برنامه توانبخشی بستگی دارد. فرایند توانبخشی زمان‌بر است و نیاز به تلاش و نگرش مثبت بیمار دارد.

قواعد متعددی درباره شیوه حرکت کردن و قرار گرفتن بیمار وجود دارد که بیمار باید از آنها آگاهی داشته باشد. بیمار نباید زانو بزند، سرپا بنشیند یا بپرد و روی زانوی عمل شده بچرخد. همچنین بیمار نباید وزن بدن را روی زانوی عمل شده بیاندازد و به دیگران اجازه ندهد که مچ پا و زانویش را هنگام نشستن یا خوابیدن هل بدهند. بیمار باید روی صندلی دسته‌دار با پشتی صاف بنشیند و روی کاناپه یا مبلی کوتاهتر از ارتفاع زانو ننشیند، چون در این حالت باید زانوها را هنگام نشستن یا بلند شدن بیش از حد خم کند. همچنین بیمار مطلقاً نباید هنگام نشستن پاها را روی هم بیاندازد و هنگام بلند کردن اشیاء چهارپایه زیر پای خود بگذارد. ازآنجایی که اکثر صندلی‌های توالت کوتاه‌تر از ارتفاع زانو هستند، بهتر است از یک صندلی متحرک بالارونده استفاده شود. پزشک معالج با توجه به طرح درمانی مختص هر بیمار، موارد ویژه را به او تذکر می‌دهد.

طب فیزیکی پس از جراحی تعویض مفصل زانو

متخصص طب فیزیکی پیش از ترخیص شدن بیمار، اهداف درمان و دستورهای لازم را به او می‌دهد تا در هنگام بستری بودن و پس از آن در خانه به مشکلی برنخورد. به بیمار توصیه می‌شود که این توصیه‌ها را تا حداقل دو ماه پس از جراحی رعایت کند. همچنین متخصص تمرین‌های تقویت و کشش زانو را به بیمار آموزش می‌دهد تا از تشکیل بافت همبند جای زخم که دامنه حرکتی را محدود می‌کند، جلوگیری شود. با افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری تدریجی زانو، بیمار در نهایت می‌تواند بدون کمک راه برود.

ورزش درمانی پس از تعویض کامل مفصل زانو

ورزش درمانی منظم به بازیابی قدرت و توانایی حرکتی زانو کمک می‌کند، به علاوه ازسرگیری تدریجی فعالیت‌های روزمره برای بهبودی کامل پس از جراحی مهم است. پزشک به بیمار توصیه می‌کند که در اوایل دوران بهبود، روزانه دو یا سه بار، هر بار به مدت 30 ـ 20 دقیقه ورزش کند و روزانه دو یا سه بار به مدت 30 دقیقه راه برود.

در ادامه تمرین‌هایی را توضیح می‌دهیم که گردش خون را در پای بیمار افزایش می‌دهد و برای جلوگیری از لخته شدن خون مهم است. به علاوه این حرکات عضلات را تقویت می‌کند و حرکت زانو را بهبود می‌دهد.

ورزش درمانی باید در اولین فرصت ممکن شروع شود. انجام تمرین‌ها را می‌توان در اتاق ریکاوری، مدت کوتاهی پس از جراحی شروع کرد. البته ممکن است بیمار اندکی احساس ناراحتی کند، اما به خاطر داشته باشید که ورزش درمانی روند بهبود را تسریع می‌کند و درد پس از عمل را کاهش می‌دهد.

حرکت عضله چهارسر

• برای انجام این تمرین باید عضلات ران را منقبض کنید.
• سعی کنید زانو را صاف کنید.
• 10 ـ 5 ثانیه در این حالت بمانید.
• حرکت را 10 بار به مدت دو دقیقه تکرار کنید.
• یک دقیقه استراحت کنید و سپس دوباره شروع کنید.
• حرکت را تا زمان خسته شدن عضلات ران ادامه دهید.

بالا بردن پا به صور مستقیم

• زانو را کاملاً صاف روی تخت دراز کنید و مانند انجام حرکت عضله چهارسر، عضله ران را منقبض کنید.
• پا را چند اینچ بالا ببرید.
• 10 ـ 5 ثانیه در این حالت باقی بمانید.
• پا را به آرامی پایین بیاورید.
• حرکت را تا زمان خسته شدن ران تکرار کنید.

البته این حرکت را می‌توانید در حالت نشسته نیز انجام دهید. عضله ران را منقبض کنید و بدون این که چیزی زیر پا قرار دهید، زانو را کاملاً صاف نگه دارید. حرکت را مانند بالا انجام دهید. این تمرین‌ها را تا زمان بازیابی قدرت کامل ران به طور مرتب انجام دهید.

پمپ مچ پا

• برای انجام این حرکت باید ضمن منقبض کردن ساق پا، کف پا را به تناوب بالا و پایین ببرید.
• این حرکت را در اتاق ریکاوری، دو یا سه بار در ساعت، هر بار به مدت 3 ـ 2 دقیقه انجام دهید.
• این حرکت را تا زمان بهبودی کامل و از بین رفتن ورم مچ و پایین پا ادامه دهید.

تمرین‌های تقویت زانو

• حوله کوچکی را لوله کنید و دقیقاً به گونه‌ای بالای پاشنه قرار دهید که پاشنه تخت را لمس نکند.
• ران را منقبض کنید.
• سعی کنید زانو را کاملاً صاف کنید و پشت زانو را به تخت فشار دهید.
• زانو را 10 ـ 5 ثانیه کاملاً صاف نگه دارید.
• حرکت را تا زمان خستگی ران تکرار کنید.

خم کردن زانو بدون تکیه‌گاه

• برای انجام این تمرین باید کف پا را به سمت باسن بلغزانید، زانو را خم کنید و پاشنه را روی تخت نگه دارید.
• زانو را تا بیشترین حد ممکن خم کنید، 10 ـ 5 ثانیه در این حالت بمانید و سپس زانو را صاف کنید.
• حرکت را تا زمان خسته شدن پا یا یافتن توانایی خم کردن کامل زانو تکرار کنید.

خم کردن زانو با تکیه‌گاه در حالت نشسته

• برای انجام این حرکت روی لبه تخت یا صندلی که ران به طور کامل روی آن قرار می‌گیرد، بنشینید.
• برای حمایت از زانو، پا را پشت پاشنه زانوی عمل شده قرار دهید.
• زانو را تا جایی که می‌توانید، به آهستگی خم کنید.
• زانو را 10 ـ 5 ثانیه در این حالت نگه دارید.
• حرکت را تا زمان خسته شدن پا یا یافتن توانایی خم کردن کامل زانو تکرار کنید.

خم کردن زانو بدون تکیه‌گاه در حالت نشسته

• روی لبه تخت یا صندلی نگهدارنده ران بنشینید، زانو را تا جایی که می‌توانید و تا زمان قرار گرفتن کف پا روی زمین خم کنید.
• همان طور که کف پا روی زمین قرار دارد، بالاتنه را به سمت پشتی صندلی بلغزانید تا زانو بیشتر خم شود.
• 10 ـ 5 ثانیه در این حالت بمانید.
• زانو را کاملاً صاف کنید.
• حرکت را تا زمان خسته شدن پا یا یافتن توانایی خم کردن کامل زانو تکرار کنید.