پوکی استخوان وضعیتی است که باعث ضعیف شدن استخوان‌ها و از دست دادن قدرت آن‌ها می‌شود و باعث می‌شود استخوان‌ها به راحتی نسبت به استخوان‌های طبیعی شکسته شوند. وقتی این وضعیت در کودکان اتفاق می‌افتد پوکی استخوان کودکان نامیده می‌شود.
این وضعیت نادر معمولاً به دلیل یک بیماری زمینه‌ای، داروی خاصی که برای درمان یک بیماری پزشکی استفاده می‌شود یا عوامل سبک زندگی مانند رژیم غذایی نامناسب و عدم ورزش ایجاد می‌شود. این به پوکی استخوان ثانویه معروف است.
خیلی کم پیش می‌آید پوکی استخوان به یک دلیل نامعلوم رخ دهد. این به عنوان پوکی استخوان نوجوانان ایدیوپاتیک شناخته می‌شود.
استخوان‌های ما
استخوان‌های ما بافت زنده‌ای است که به طور مداوم در حال رشد، بازسازی، جایگزینی و ترمیم است. از زمانی که به دنیا آمده‌ایم، تا حدود 25 سالگی، بیشتر استخوان می‌سازیم تا اینکه استخوان از دست بدهیم. این به ما کمک می‌کند اسکلت‌های ما محکم شده و رشد کند که در طول زندگی ما را پشتیبانی کنند.
در کودکان مبتلا به پوکی استخوان خردسالان، این روند تغییر می‌کند. استخوان کافی ساخته نشده یا استخوان بیش از حد از بین رفته است، یا می‌تواند ترکیبی از هر دو باشد. استخوان‌ها کمتر متراکم هستند، قدرت خود را از دست می‌دهند و راحت‌تر می‌شکنند.
پوکی استخوان بیشتر در افراد مسن به خصوص در زنان یائسه دیده می‌شود، اما ممکن است در هر سنی رخ دهد.
عوامل موثر بر توده استخوانی
توده استخوانی تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. برخی فاکتورها مانند جنسیت و نژاد است که نمی‌توانید آن را تغییر دهید و برخی دیگر مانند تغذیه و فعالیت بدنی است که می‌توانید آن را کنترل کنید:
برخی از نمونه‌ها:
- جنسیت تراکم یا توده استخوان در مردان بیشتر از زنان است.
- نژاد دختران آمریکایی آفریقایی تبار توده استخوانی بالاتری نسبت به دختران قفقازی دارند و در نتیجه در معرض خطر کمتری برای پوکی استخوان قرار دارند. دختران آسیایی که ساختار بدنی کوچکتر و توده استخوانی کمتری دارند خطر پوکی استخوان در آن‌ها بیشتر است.
- عوامل هورمونی هورمون‌های جنسی، از جمله استروژن و تستوسترون، برای رشد توده استخوان ضروری هستند.
- مواد غذایی کلسیم‌دار و ویتامین‌ها از مواد مغذی ضروری برای سلامت استخوان هستند.
- فعالیت بدنی برای ساختن استخوان‌های سالم مهم است
علل پوکی استخوان نوجوانان
پوکی استخوان در کودکان و نوجوانان نادر است. وقتی اتفاق می‌افتد، معمولاً به دلیل یک اختلال پزشکی زمینه‌ای یا با داروهایی که برای درمان این اختلال استفاده می‌شوند، ایجاد می‌شود. به این حالت پوکی استخوان ثانویه گفته می‌شود. همچنین ممکن است نتیجه یک اختلال ژنتیکی مانند اختلال استئوژنز ایمپرفکتا (بیماری شکننده استخوان) باشد.
هر نوع بیماری سیستمیک که در کودک وجود دارد ممکن است خطر ابتلا به پوکی استخوان ثانویه را افزایش دهد. بیماری سیستمیک به بیماری گفته می‌شود که بخشی یا کل بدن را درگیر کند.
کودکان با برخی از شرایط سلامتی و یا مصرف برخی داروها ممکن است در معرض خطر بیشتری قرار بگیرند.
شرایطی که خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهد:
- شرایط روماتولوژی مانند آرتروز جوانی یا لوپوس
- اختلالات عصبی عضلانی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی دوشن، بی‌حرکتی
- شرایط غدد درون ریز مانند پرکاری تیروئید، هایپر پاراراتیروئیدیسم، سندرم کوشینگ، بلوغ تأخیری
- سندرم سوء جذب
- بی‌اشتهایی عصبی
- بیماری کلیوی
- بیماری کبد
داروهایی که خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهند:
- برخی از داروهای ضد تشنج (به عنوان مثال برای صرع)
- کورتیکواستروئیدها (به عنوان مثال برای آرتریت روماتوئید، آسم)
رفتارهایی که خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهند:
- بی تحرکی طولانی مدت یا عدم تحرک
- تغذیه نامناسب، به ویژه فقر کلسیم و ویتامین دی
- ورزش بیش از حدی که منجر به آمنوره شود
ممکن است بخواهید با پزشک کودک خود صحبت کنید یا به یک متخصص غدد درون ریز کودکان مراجعه کنید تا بفهمید آیا کودک شما در معرض خطر بیشتری قرار دارد یا خیر.
علائم پوکی استخوان نوجوانان
پوکی استخوان ممکن است علائم واضحی که قابل مشاهده باشد را ایجاد نکند. به همین دلیل پوکی استخوان را غالباً یک بیماری خاموش می‌نامند. تا زمان شکستن استخوان معمولاً هیچ علامت و نشانه‌ای وجود ندارد.
تشخیص پوکی استخوان نوجوانان
پوکی استخوان در نوجوانان معمولاً تا زمانی که استخوانی از او نشکند تشخیص داده نمی‌شود. تشخیص ممکن است شامل موارد زیر باشد.
- سابقه پزشکی
- معاینه‌ی جسمی
- سابقه پزشکی اعضای خانواده برای فهمیدن اینکه آیا اختلال ژنتیکی علت آن است یا خیر
- اسکن استخوان – جاذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه برای آزمایش تراکم استخوان
- آزمایش خون
پوکی استخوان نوجوانان ایدیوپاتیک
بعضی اوقات هیچ دلیل اصلی را نمی‌توان یافت. در این موارد نادر، این بیماری پوکی استخوان نوجوان ایدیوپاتیک نامیده می‌شود. کودکی با این شرایط علائمی مانند درد در کمر، باسن و پاها دارد که اغلب با مشکل راه رفتن و بد شکلی ستون فقرات همراه است.
به طور کلی، پوکی استخوان نوجوانان ایدیوپاتیک به خودی خود برطرف می‌شود و بیشتر کودکان بهبود کامل بافت استخوانی را تجربه می‌کنند. با این حال، در برخی از کودکان ممکن است معلولیت تا بزرگسالی ادامه یابد. دلیل این امر مشخص نیست.
خطرات طولانی مدت پوکی استخوان در کودکان
در طول دوران کودکی، ما در حال افزایش توده استخوانی خود هستیم، که تا قبل از 30 سالگی به دست می‌آید. هرچه توده استخوانی بیشتری داشته باشیم، استخوان‌های ما قوی‌تر می‌شوند و احتمال پوکی استخوان در زندگی پایین‌تر است.
بدون درمان، پوکی استخوان نوجوانان می‌تواند بر یکپارچگی استخوان تأثیر بگذارد و خطر ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی‌های پوکی استخوان کودک را در مراحل بعدی زندگی افزایش دهد.
به همین دلیل تشخیص و درمان پوکی استخوان خردسالان در اسرع وقت بسیار مهم است.
درمان پوکی استخوان نوجوانان
در بیشتر موارد، پوکی استخوان خردسالان قابل درمان است. درمان به علت بستگی دارد اما ممکن است شامل این موارد باشد:
- تشخیص و درمان یک بیماری پزشکی زمینه‌ای
- تغییر دارو – اگر این دلیل باشد، پزشک ممکن است دوز را کاهش دهد یا داروی دیگری تجویز کند.
- تشویق کودک برای شرکت در یک تمرین منظم و مناسب – با یک فیزیوتراپ یا فیزیولوژیست ورزشی در مورد ایجاد یک برنامه ورزشی که رشد استخوان را تقویت می‌کند صحبت کنید، ورزشی که ایمن است و باعث شکستگی نمی‌شود.
- افزایش کلسیم در رژیم غذایی – از جمله محصولات لبنی (مانند شیر، پنیر و ماست) و سایر منابع کلسیم (مانند سبزیجات سبز برگ، پنیر سویا، آجیل، حبوبات) و غذاهای غنی شده با کلسیم (به عنوان مثال شیر سویا). اگر به راهنمایی در مورد راه‌های افزایش کلسیم در رژیم غذایی کودک خود نیاز دارید، با پزشک یا متخصص تغذیه صحبت کنید.
- ویتامین دی کافی- ما بیشتر ویتامین دی خود را از خورشید به دست می‌آوریم، بنابراین مهم است که پوست کودک شما (دست‌ها، صورت، بازوها) در ماه‌های گرم پنج تا ده دقیقه هر روز در معرض آفتاب قرار گیرد (البته از قرار گرفتن در آفتاب در گرم‌ترین قسمت روز خودداری کنید) و حدود 30 دقیقه در ماه‌های خنک‌تر. زمان دقیق مورد نیاز به رنگ پوست فرزند شما و محل زندگی شما بستگی دارد. بعید است که مقادیر کافی ویتامین دی فقط از طریق رژیم غذایی بدست آید. اگر مطمئن نیستید که فرزند شما ویتامین دی کافی دریافت می‌کند، با پزشک خود صحبت کنید.
- در صورت لزوم از مکمل‌های کلسیم و ویتامین دی استفاده کنید – در این مورد با پزشک خود صحبت کنید.
- محافظت از کودک در برابر شکستگی – به عنوان مثال، با پرهیز از ورزش‌های تماسی
- اجتناب از کافئین (به عنوان مثال، قهوه، چای و برخی از نوشابه‌ها)
- دارو – ممکن است برای کمک به کنترل علائم (مانند درد پس از شکستگی) یا در پوکی استخوان شدید نوجوانان برای تقویت قدرت استخوان لازم باشد. در مورد گزینه‌های دارویی با پزشک خود مشورت کنید.
از کجا می‌توانید کمک بگیرید
- پزشک شما
- متخصص اطفال
- فیزیوتراپیست
- فیزیولوژیست ورزشی
- متخصص تغذیه
نکاتی برای مراقبت از کودکان مبتلا به پوکی استخوان
- داشتن تغذیه مناسب و فعالیت بدنی بسیار مهم است.
- سعی کنید کودک خود را به خوردن مقدار زیادی غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین دی تشویق کنید.
- هر نوع ورزش بدنی برای کودکان عالی است اما بهترین ورزش برای استخوان‌های آن‌ها فعالیت‌های تحمل وزن مانند پیاده‌روی، دویدن، رقص، تنیس، بسکتبال، ژیمناستیک و فوتبال است. در کودکانی که تمایل به بازی در خارج از منزل را دارند نیز سطح ویتامین دی بالاتری وجود دارد.
- برای کاهش خطرات پوکی استخوان، می‌توانید با کاهش مصرف کافئین و الکل به او کمک کنید و به او توصیه کنید که از سیگار کشیدن خودداری کند.
- یکی از بهترین راه‌های تشویق عادت‌های سالم در کودکان این است که خودتان الگوی خوبی باشید. بچه‌های شما عادات خوب و بد شما را می‌بینند و دنبال می‌کنند.
