درمان یخ زدگی شانه یا فروزن شولدر (خشکی و گرفتگی شانه وبازو ) با طب فیزیکی

سندرم یخ زدگی شانه یا کپسولیت چسبنده، حرکت دادن شانه را برای بیمار دشوار می‌کند. این عارضه معمولاً فقط شانه یک سمت را درگیر می‌کند. تقریباً از هر 5 نفر یک نفر دچار خشکی و گرفتگی شانه می‌شود. اصطلاح پزشکی یخ زدگی شانه، یعنی کپسولیت چسبنده به خوبی این عارضه را توصیف می‌کند، منظور از کپسولیت، التهاب کپسول مفصل شانه است. این‌گونه تصور می‌شود که بسیاری از علائم سندرم یخ زدگی شانه به ملتهب و چسبنده شدن کپسول ارتباط داشته باشد؛ در این شرایط کل مفصل خشک می‌شود و بیمار به سختی می‌تواند آن را حرکت دهد. یخ‌زدگی شانه با بیماری‌های التهابی مفصل و آرتروز تفاوت دارد، چون مفصل معمولاً هنگام منجمد شدن شانه آسیبی نمی‌بیند.

علل

شانه از سه استخوان کتف، ترقوه و استخوان سر بازو یا هومروس تشکیل می‌شود. شانه مفصلی گوی و کاسه‌ای است. سر گرد بالای استخوان بازو داخل حفره مفصل قرار می‌گیرد. بافت پیوندی که کپسول شانه نیز نامیده می‌شود، دور مفصل را گرفته است. مایع سینوویال حرکت روان و بدون سایش مفصل را امکان‌پذیر می‌سازد. سندرم شانه یخ‌ زده زمانی بروز می‌یابد که بافت همبند داخل شانه تشکیل شود. تشکیل بافت هم‌بند باعث سفت و ضخیم شدن کپسول مفصل شانه می‌شود و فضای کمی را برای حرکت آن باقی می‌گذارد. بیمار به سختی می‌تواند شانه را حرکت دهد و حتی ممکن است هنگام حرکت دادن شانه دچار درد نیز بشود. علت دقیق یخ زدگی شانه مشخص نیست و نمی‌توان علت تمام موارد را با قطعیت تعیین کرد. با این حال اکثر بیماران پس از شکستگی یا آسیب دیدگی شانه دچار ناتوانی در حرکت دادن این مفصل می‌شوند. همچنین بیماران مبتلا به دیابت بیشتر مستعد ابتلا به سندرم یخ زدگی شانه هستند.

عامل‌های خطر

عامل‌های خطر معمول یخ زدگی شانه عبارت است از:

• سن: احتمال بروز عارضه پس از 40 سالگی افزایش می‌یابد.
• جنسیت: 70 % از بیماران مبتلا به یخ زدگی شانه، زن هستند.
• به تازگی آسیب دیدن شانه: جراحی و یا شکستگی شانه بی‌حرکت بودن شانه را در دوران بهبود ایجاب می‌کند، کپسول شانه در اثر این بی‌تحرکی سفت می‌شود.
• دیابت: 20 ـ 10 درصد از بیماران مبتلا به دیابت دچار خشکی و گرفتگی شانه نیز می‌شوند و علائم‌شان نیز شدیدتر است. دلیل این امر مشخص نیست.

عارضه‌های زیر نیز احتمال فروزن شولدر یا یخ زدگی شانه را افزایش می‌دهد:

• سکته مغزی
• پرکاری غده تیروئید
• کم‌کاری غده تیروئید
• بیماری قلبی و عروقی
• بیماری پارکینسون

علائم یخ زدگی شانه

بیماران دچار فروزن شولدر یا یخ زدگی شانه از درد و گرفتگی مداوم مفصل شانه رنج می‌برند. نشانه‌ها و علائم عارضه به تدریج ایجاد می‌شود. عارضه معمولاً داری سه مرحله است، علائم طی این سه مرحله و در یک بازه زمانی دو ساله به تدریج تشدید و پس از آن برطرف می‌شود.

• مرحله دردناک و در حال یخ زدن شانه: شانه سفت می‌شود و هنگام حرکت دادن به شدت درد می‌گیرد. حرکت شانه محدود می‌شود. درد معمولاً شب‌ها شدیدتر است.
• مرحله انجماد یا چسبندگی: شانه هر روز سفت‌تر می‌شود و دامنه حرکتی آن به شدت کاهش می‌یابد. درد کاهش نمی‌یابد، اما تشدید نیز نمی‌شود.
• مرحله باز شدن یخ شانه: بیمار راحت‌تر می‌تواند شانه را حرکت دهد. درد کمتر می‌شود، اما ممکن است هر از گاه عود کند.

تشخیص فروزن شولدر

پزشک شانه یخ‌زده را با توجه به نشانه‌ها، علائم و نتیجه معاینه بالینی متمرکز بر بازوها و شانه‌ها تشخیص می‌دهد. متخصص برای تعیین شدت عارضه، بخش‌های معینی از بازو و شانه را فشار داده و حرکت می‌دهد. مشکلات ساختاری را صرفاً می‌توان به کمک آزمایش‌های تصویربرداری، مانند رادیوگرافی یا ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) تشخیص داد.

درمان یخ زدگی شانه

هدف از درمان فروزن شولدر ، تسکین درد و حفظ توانایی حرکتی و انعطاف‌پذیری شانه است. بیش از 90 درصد بیماران به مرور زمان و به کمک درمان بهبود می‌یابند. با این حال ممکن است دوران بهبود آهسته باشد و علائم تا چند سال استمرار داشته باشد. روش‌های مختلفی برای تسکین درد و رفع گرفتگی شانه وجود دارد که در ادامه آنها را به اختصار شرح می‌دهیم.

کمپرس سرد و گرم

کمپرس سرد یا گرم ورم و درد را کاهش می‌دهد. استفاده متناوب از سرما و گرما می‌تواند تاثیر بهتری داشته باشد. همچنین دوش گرم یا سرد نیز مفید است.

داروی مسکن

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، مانند ایبوپروفن را می‌توانید بدون نسخه از داروخانه تهیه کنید و برای کاهش التهاب و تسکین درد خفیف مصرف کنید. استامینوفن (پاراستامول، تایلنول) برای مصرف طولانی مدت توصیه می‌شود. مسکن‌های تجویزی، مانند کدئین که دارای مواد مخدراند، نیز برای کاهش درد کاربرد دارند. البته تمام مسکن‌ها برای تمام بیماران مناسب نیستند، به همین دلیل برای انتخاب مسکن مناسب باید با پزشک معالج خود مشورت کنید.

تزریق کورتیکواستروئید

نوعی هورمون استروئیدی که ورم و درد را کاهش می‌دهد، در مفصل شانه تزریق می‌شود تا درد تخفیف یابد. البته تزریق مکرر کورتیکواستروئید به دلیل در پی داشتن عوارضی جانبی، مانند آسیب بیشتر شانه، توصیه نمی‌شود.

پی آر پی

پی آر پی (PRP) نوعی درمان بازسازی کننده است که بیشتر برای آسیب دیدگی‌هایی با ماهیت مزمن، مانند یخ زدگی شانه‌ای که بیش از سه ماه طول کشیده باشد، کاربرد دارد. همچنین زمانی که دوران بهبود باید به حداقل رسانده شود تا بیمار سریع‌تر در میادین ورزشی یا محل کار حاضر شود، نیز از روش پی آر پی بهره گرفته می‌شود.

اوزون تراپی

متخصص گاز اوزون را در بافت دردناک تزریق می‌کند. اوزون تراپی برای طیف وسیعی از عارضه‌های دردناک، از کمردرد مزمن و سیاتیک تا آسیب‌های ناشی از استفاده نامناسب، مانند فروزن شولدر یا شانه یخ زده، درمانی موثر محسوب می‌شود.

بلاک عصبی

بی‌حس کردن عصب بالای شانه روش جدیدتری است که در بعضی کلینیک‌ها انجام می‌شود. بلوک عصبی درمانی سرپایی است و نیازی به بستری کردن بیمار ندارد. با یک بار تزریق کردن داروی بی‌حسی ترکیب شده با استروئید، سیگنال‌های درد موقتاً از بین می‌رود و مانند این می‌ماند که دکمه راه‌اندازی مجدد داخل شانه فشار داده شود؛ گذرگاه عصبی‌ای که سیگنال‌های درد را به طور مداوم از شانه به نخاع و سپس رو به بالا به مغز می‌فرستاد، بسته می‌شود. بیمار برای مدت کوتاهی می‌تواند بازو را بدون درد به طور کامل حرکت دهد، همین مدت کوتاه غالباً برای بازیابی عملکرد و توانایی حرکتی شانه کافی است.

طب فیزیکی

متخصص طب فیزیکی برای حفظ توانایی حرکتی و انعطاف‌پذیری شانه از از روش‌هایی چون ورزش، ماساژ یا طب سوزنی استفاده می‌کند، بدون آن که شانه را تحت فشار قرار دهد یا درد شدیدی را به بیمار تحمیل کند.

تحریک الکتریکی عصب از روی پوست 

دستگاه تحریک الکتریکی عصب از روی پوست پایانه‌های عصبی نخاع را، که وظیفه کنترل درد را بر عهده دارد، بی‌حس می‌کند تا درد بیمار تسکین یابد. دستگاه جریان برق پایینی را از راه الکترودها یا پدهای الکتریکی کوچک متصل شده به پوست به شانه آسیب دیده می‌رساند تا بیمار درد کمتری را تحمل کند.

درمان دستی شانه

این درمان تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود تا بیمار کمترین دردی حس نکند. متخصص پس از بیهوش کردن بیمار، مفصل شانه را در جهات مختلف حرکت می‌دهد تا بافت سفت شده شل شود.

ماساژ

ازآنجایی که ماساژ گردش خون را در ناحیه آسیب دیده، افزایش و تشکیل بافت هم‌بند را کاهش می‌دهد، برای درمان شانه منجمد بسیار مفید است. ماساژ باید به صورت منظم برای رفع گرفتگی عضلانی و یخ زدگی شانه انجام شود. درد و گرفتگی معمولاً پس از چند جلسه ماساژ درمانی برطرف می‌شود.

طب سوزنی 

طب سوزنی یکی از موثرترین درمان‌های طبیعی برای سندرم یخ زدگی شانه است. متخصص طب سوزنی برای درمان یخ زدگی شانه از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند. چنانچه متخصص سوزن‌ها را مستقیماً در عضلات آسیب دیده فرو کند، نقاط ماشه‌ای واقع در ناحیه زیرکپسولی آزاد می‌شود. روش دیگر این است که متخصص سوزن‌ها را دور از ناحیه درد در نقاطی فرو می‌کند که می‌تواند بر احساس درد در دیگر بخش‌های بدن اثر بگذارد.

شاک ویوتراپی

تزریق استروئید برای برخی بیماران مبتلا به دیابت مناسب نیست، در این شرایط متخصص طب فیزیکی شاک ویوتراپی را برای افزایش گردش خون در شانه و کاهش درد یخ زدگی شانه توصیه می‌کند.

مگنت تراپی

آهن‌ربا برای مدیریت درد  یخ زدگی شانه به کار برده می‌شود و مگنت تراپی درمانی پرطرفدار برای عارضه‌های دردناکی چون شانه یخ‌ زده به شمار می‌آید. همچنین مگنت تراپی به تسکین درد ناشی از آسیب‌های عضلات و رباط‌های مفصلی و کاهش درد و ناراحتی عمومی بدن کمک می‌کند. آهن رباهایی که برای اهداف پزشکی به کار برده می‌شود، در شکل‌ها و اندازه‌های مختلف وجود دارد. پرکاربردترین آهن رباهای درمانی سکه‌ای شکل‌اند. تعداد آهن ربا با توجه به هدف در نظر گرفته شده تعیین می‌شود.

ورزش و حرکات اصلاحی

شستن سر

بازوی آسیب دیده را بالای سر ببرید و دست‌تان را به صورت دایره‌ای حرکت دهید تا به گوش مقابل برسید. بازویتان را به مدت 6 ثانیه تکان دهید. سپس عضلات را شل کنید و دست‌تان را به آرامی پایین بیاورید. حرکت را دو یا سه بار تکرار کنید.

بالا بردن بازو

گوشه اتاق بایستید و بازویتان را تا جایی که می‌توانید، بالا ببرید. سپس به آهستگی انگشتان‌تان را روی دیوار کناری بالا ببرید. بازویتان و کف دست‌تان را صاف تا جایی که می‌توانید، محکم به مدت 6 ثانیه روی دیوار فشار دهید. به کمک دست سالم‌تان بازوی آسیب دیده را به آرامی پایین بیاورید. حرکت را دو یا سه بار تکرار کنید.