درمان پارگی و آسیب مینیسک زانو بدون جراحی با روش های طب فیزیکی

پارگی مینیسک یکی از آسیب‌های شایع زانو است. مینیسک دیسکی C شکل و لاستیکی است که از زانو محافظت می‌کند. ممکن است مینیسک هنگام انجام فعالیت‌هایی پاره شود یا آسیب ببیند که به مفصل زانو فشار می‌آورد یا باعث چرخش آن می‌شود. تکل کردن هنگام بازی فوتبال یا چرخش ناگهانی حین بازی بسکتبال منجر به پارگی مینیسک می‌شود. پارگی مینیسک معمولاً نتیجه چرخش یا پیچیدن سریع در زمانی است که کف پا روی زمین قرار دارد و زانو خمیده است. پارگی مینیسک هنگام بلند کردن اشیاء سنگین یا ورزش رخ می‌دهد. یکی از عوارض افزایش سن، ساییدگی مینیسک است که احتمال پارگی آن را افزایش می‌دهد. پارگی مینیسک گاهی با درد و ورم همراه است. یکی از روش‌های درمانی موثر پارگی مینیسک طب فیزیکی است که در آن از عامل‌های بازسازی کننده‌ای مانند اوزون و پی آر پی استفاده می‌شود.

علل

چنانچه زانو حین انجام فعالیتی در اثر چرخش یا پیچش شدید تحت فشار یا تماس مستقیم قرار بگیرد، احتمال پارگی مینیسک زانو وجود خواهد داشت. چرخش ناگهانی، اسکات عمیق یا بلند کردن اشیاء سنگین منجر به آسیب دیدگی می‌شود. بسیاری از ورزشکاران در معرض پارگی مینیسک زانو قرار دارند. ورزش‌هایی که با چرخش‌ها و توقف‌های ناگهانی همراه است، احتمال پارگی مینیسک زانو را افزایش می‌دهد. بعضی از این ورزش‌های پرخطر عبارت است از:

•  فوتبال
•  بسکتبال
•  راگبی
•  تنیس

درصد شیوع پارگی مینیسک زانو در میان کودکان رو به افزایش است، چون امروزه کودکان ورزش‌ کردن منظم را از سنین پایین‌تر شروع می‌کنند. به علاوه زمانی که فقط بر یک ورزش تمرکز شود، کودک بیشتر مستعد پارگی مینیسک زانو می‌شود. این موضوع در مورد نوجوانانی که در ورزش‌های پربرخورد و رقابتی شرکت می‌کنند، نیز صادق است. مینکس به مرور زمان ضعیف می‌شد. بنابراین طبیعی است که احتمال پارگی مینیسک زانو پس از 30 سالگی افزایش یابد. حرکت‌هایی مانند اسکات یا استپ منجر به آسیب دیدگی مینکس ضعیف می‌شود. بیماران مبتلا به آرتروز زانو نیز بیشتر در معرض صدمه دیدن زانو یا پارگی مینیسک زانو قرار دارند. آرتروز یکی از اختلال‌های شایع مفصلی است که با درد و خشکی مفاصل است و پیری و ساییدگی مفصل از علل آن محسوب می‌شود. پارگی مینیسک زانو در افراد مسن‌تر را بیشتر می‌توان مرتبط با ساییدگی و فرسایش (دژنراسیون) دانست. در سنین بالا غضروف زانو ضعیف‌تر و نازک‌تر می‌شود، در نتیجه احتمال پارگی آن افزایش می‌یابد.

علائم پارگی مینیسک زانو

هنگام پارگی مینیسک صدای از جادرآمدن اطراف مفصل زانو شنیده می‌شود و پس از آن علائم پارگی مینیسک زانو زیر بروز می‌یابد:

•  درد، به ویژه هنگام لمس زانو
•  ورم
•  دشواری در حرکت دادن زانو یا ناتوانی در حرکت دادن آن در دامنه کامل حرکتی
•  احساس قفل کردن زانو
•  احساس خالی کردن زانو یا ناتوانی زانو در تحمل وزن بدن

همچنین احتمال دارد که بیمار احساس کند که زانو لغزیده یا ازجا درآمده است، این حس معمولاً علامت این است که بخشی از غضروف جدا شده و مانع از حرکت مفصل زانو می‌شود. در صورت مواجهه با هر یک از علائم فوق و استمرار آنها به مدت چند روز، به ویژه در صورت بروز یافتن علائم پس از آسیب‌دیدگی زانو با پزشک تماس بگیرید. اگز زانو قفل کرد و پس از آن نتوانستید زانویتان را صاف کنید، به سرعت با پزشک تماس بگیرید.

تشخیص

معاینه بالینی

ابتدا پزشک از بیمار می‌خواهد که علائم خود را توضیح دهد، سپس زانو را معاینه و دامنه حرکتی آن را بررسی می‌کند. همپنین پزشک محل قرار گرفتن مینیسک در امتداد مفصل را به دقت بررسی می‌کند. پزشک تست مک کوری را برای اطمینان از پارگی مینیسک انجام می‌دهد. متخصص برای انجام این آزمایش، زانو را خم می‌کند و سپس آن را صاف می‌کند و می‌چرخاند. ممکن است هنگام انجام این آزمایش صدایی شنیده شود که علامت پارگی مینیسک زانو است.

آزمایش‌های تصویربرداری

پزشک دستور آزمایش‌های تصویربرداری زیر را در صورت لزوم می‌دهد:

•  رادیوگرافی زانو
•  ام آر آی
•  سونوگرافی

درمان پارگی مینیسک زانو

اولین اقدام برای درمان آسیب دیدگی زانو روش‌های نگهدارنده‌ای مانند روش RICE، سرواژه استراحت، یخ، باندپیچی و بالا گذاشتن زانو است.

•  استراحت: به زانو استراحت بدهید. از چوب زیربغل استفاده کنید تا وزن بدن به زانو تحمیل نشود. از فعالیت‌های تشدید کننده زانو درد پرهیز کنید.
•  یخ: هر سه تا چهار ساعت یک بار، به مدت سی دقیقه یخ روی زانو بگذارید.
•  باندپیچی زانو: زانو را با نوار کشی ببندید تا التهاب کم شود.
•  بالا گذاشتن زانو: زانو را بالا بگذارید تا ورم آن کمتر شود.

دارو درمانی

داروهایی مانند ایبوپروفن (ادویل)، آسپرین (بایر) یا داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) درد و ورم اطراف زانو را کاهش می‌دهد. اگر زانویتان دردناک است، تمام وزن بدن را روی زانوی آسیب دیده و دردناک نیاندازید. پزشک طب فیزیکی را برای تقویت عضلات اطراف زانو توصیه می‌کند.

طب فیزیکی

طب فیزیکی درد را کاهش و پایداری و حرکت زانو را افزایش می‌دهد. متخصص گاهی برای کاهش ورم و خشکی مفصل از ماساژ بهره می‌گیرد. ماساژ دادن کمک می‌کند که بیمار زانو را بهتر حرکت دهد و دردش کمتر شود. طب فیزیکی عملکرد جسمی و تناسب اندام را بهبود می‌دهد.

زانوبند طبی

زانوبند طبی پایداری مفصل زانو را افزایش می‌دهد و از احساس خالی کردن زانو جلوگیری می‌کند. بستن زانوبند در کنار فیزیوتراپی پایداری زانو را بهبود می‌دهد و بیمار با اعتماد بیشتری زانو را به کار می‌گیرد.

سوزن زدن خشک در نقاط ماشه‌ای

منظور از سوزن زدن خشک فرو کردن سوزن‌هایی ظریف و بدون دارو در عضلات یا بافت‌های پیوندی و نقاط ماشه‌ای است. سوزن زدن درد را کاهش می‌دهد و حرکت زانو را بهتر می‌کند. این درمان با هدف کاهش درد و تسهیل التیام مینیسک انجام می‌شود، البته اگر پارگی شدید باشد، جراحی پارگی مینیسک زانو ضرورت می‌یابد.

طب سوزنی

متخصص طب سوزنی سوزن‌هایی ظریف را در نقاط مشخصی از بدن فرو می‌کند تا واکنشی خاص برانگیخته شود. طب سوزنی با جذب شوک از زانو محافظت می‌کند و زانو را لغزنده می‌کند تا حرکت روان‌تری داشته باشد. پارگی مینیسک داخلی یا میانی عارضه‌ای شایع در میان ورزشکارانی است که با خمش زیاد زانو یا پیچ خوردن مکرر زانو مواجه می‌شوند. آسیب دیدن مینیسک با علائم متعددی، مانند درد، ورم، محدودیت حرکتی و صداهای کلیک یا سایش همراه است. طب سوزنی این علائم را برطرف می‌کند.

شاک ویوتراپی برون اندامی (ESWT)

شاک ویو تراپی دستگاهی چندرشته‌ای است که در ارتوپدی، فیزیوتراپی، طب ورزشی، اورولوژی و دامپزشکی از آن استفاده می‌شود. مزیت آن تسکین دادن سریع درد و بازیابی توانایی عملکردی است. ازآنجایی که شاک ویوتراپی درمان غیرجراحی پارگی مینیسک زانو است که نیازی به مصرف مسکن ندارد، برای تسریع دوران بهبود و درمان عوارض متعدد دامن زننده به درد حاد یا مزمن، مانند پارگی مینیسک ایده‌آل است.

اولتراسوند

برخی پزشکان اولتراسوند را برای درمان موارد خاصی از آسیب‌دیدگی مینیسک توصیه می‌کنند. در اولتراسوند از تجهیزات خاص و امواج صوتی با فرکانس بالا برای درمان بافت‌های آسیب دیده استفاده می‌شود. دستگاه اولتراسوند امواج مافوق صوت (اولتراسونیک) را به سطح پوست روی ناحیه آسیب دیده می‌رساند. اولتراسوند برای درمان تمام آسیب‌دیدگی‌های مینیسک مناسب نیست و حتی گاهی برای بیمار مضر نیز هست.

اوزون تراپی

اوزون تراپی نوعی درمان جایگزین است که با تزریق اوزون اکسیژن رسانی را در بدن بهبود می‌دهد. اوزون گازی است که بافت‌های آسیب دیده‌ای مانند مینیسک را ترمیم می‌کند و بسیاری از پزشکان سعی می‌کنند با تزریق اوزون در زانو پارگی مینیسک زانو را بهبود دهند.

پی آر پی

در روش PRP از خون خود بیمار برای درمان استفاده می‌شود. پلاسمای سرشار از پلاکت در محل آسیب دیده تزریق می‌شود. ناحیه درمان قبل از تزریق به طور موضعی بی‌حس می‌شود تا درد ناشی از تزریق کاهش یابد و بهبود سریع‌تر حاصل شود. پی آر پی درمانی بازسازی کننده است که پارگی مینیسک زانو را ترمیم می‌کند.

مگنت تراپی

مغناطیس درمانی یا مگنت تراپی از مزایایی چون خاصیت التیام دهندگی، بازسازی کنندگی، ضدالتهابی و ضد تورم برخوردار است. این روش روند بازسازی و ترمیم بافت نرم و غضروف مفصل را تسهیل می‌کند. مگنت تراپی به بیمارانی توصیه می‌شود که به دلیل بعضی ناراحتی‌های زانو، مانند پارگی مینیسک زانو به تازگی عمل جراحی انجام داده‌اند.

ماساژ بافت نرم

ماساژ بافت نرم که شامل آرام‌سازی می‌شود، بر بافت‌های نرم اثر می‌گذارد و گردش خون را بهبود می‌دهد. ماساژ روشی فوق‌العاده برای تسریع بهبود پس از جراحی آرتروسکوپی (بسته) زانو است. شماری از مزایای ماساژ بافت نرم عبارت است از:

•  کاهش درد پس از عمل
•  کاهش اضطراب و پریشانی پس از عمل
•  کاهش واکنش‌های سمپاتیک به درد پس از عمل
•  تسریع روند کاهشی شدت درد پس از عمل
•  کاهش دوز داروهای مسکن
•  افزایش راحتی و آرامش بیمار

ورزش درمانی

در اکثر پارگی‌های مینیسک می‌توان با انجام تمرین‌های ساده عضلات جلوی ران (چهارسر)، پشت ران (همسترینگ)، ساق پا و مفصل ران را قوی نگه داشت. تمام این ناحیه‌ها برای بهبود عملکرد کلی پا در زمان التیام یافتن زانو پس از جراحی یا آسیب دیدگی مهم است.

حرکت اصلاحی عضله چهارسر

عضله چهارسر نقش مهمی در پایداری و انعطاف پذیری زانو دارد. تمرین‌های تقویتی عضله چهارسر به پارگی مینیسک خارجی کمک می‌کند. روی زمین بنشینید و پای آسیب دیده را صاف مقابلتان دراز کنید، عضلات ران را منقبض کنید و آنها را 6 ثانیه در این حالت نگه دارید. عضلات را شل کنید و 10 ثانیه استراحت کنید. این حرکت را 12 ـ 8 بار چند مرتبه در روز تکرار کنید. زانو را بیش از حد صاف نکنید، برای حمایت بیشتر از زانو، حوله لوله شده‌ای را زیر آن بگذارید.

بالا بردن پا

بالا بردن پا به صورت صاف عضلات بالای زانو، پشت ران، باسن و مفصل ران را تقویت می‌کند و زانو را پس از پارگی مینیسک پایدار می‌کند. سعی کنید پا را از جلو و عقب بالا ببرید. به پشت دراز بکشید، زانوی سالم را خم کنید و پای زانوی آسیب دیده را دراز کنید. عضلات ران را با فشردن زانوی آسیب دیده به زمین منقبض کنید. همان‌طور که عضلات را منقبض نگه داشته‌اید، پاشنه پا را حدود 30 سانتی‌متر از زمین بلند کنید. پا را 5 ثانیه بالا نگه دارید و سپس به آرامی پایین بیاورید. این حرکت را 12 ـ 8 بار تکرار کنید. روی شکم دراز بکشید و هر دو پا را دراز کنید. سعی کنید پای آسیب دیده را از پشت تا جایی بالا ببرید که پنجه‌تان حدود 15 سانتی‌متر از زمین فاصله بگیرد. 5 ثانیه در این حالت بمانید و سپس پا را به آرامی پایین بیاورید. حرکت را 12 ـ 8 بار تکرار کنید.

جمع کردن (کرل) همسترینگ

روی شکم دراز بکشید و پاها را دراز کنید. اگر راحت نیستید، حوله لوله شده‌ای را زیر پا، درست بالای کاسه زانو بگذارید. زانو را خم کنید و پاشنه پای آسیب دیده را به سمت باسن ببرید. می‌توانید وزنه‌ای 2 ـ 0.5 کیلوگرمی را به مچ پا ببندید تا فاصله‌ای که باید پا را برای تقویت همسترینگ بالا ببرید، کمتر شود.

بالا بردن پاشنه

برای تقویت عضلات ساق پا کافی است که بایستید و پاها را به عرض چند اینچ باز کنید. دست‌ها را روی میز، پشت صندلی یا پیشخوان آشپزخانه قرار دهید. پاشنه‌ها را از روی زمین بلند کنید و سعی کنید زانوها را صاف نگه دارید. 6 ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آهستگی پاشنه‌ها را روی زمین بگذارید. حرکت را چند مرتبه در روز، هر مرتبه 12 ـ 8 بار تکرار کنید.

فشردن پاشنه به زمین

این حرکت عضلات همسترینگ و مفصل ران را به کار می‌گیرد. به پشت دراز بکشید و هر دو زانو را خم کنید. مچ پاها را خم کنید تا پاشنه‌ها به زمین فشرده شود. بدن را با فشار روی پاشنه‌ها بالا ببرید و عضلات باسن را به هم فشار دهید. لگن را تا جایی بالا ببرید که در سطح شانه‌ها و زانوها قرار بگیرد. 6 ثانیه در این حالت بمانید و سپس بدن را به آهستگی پایین بیاورید. 10 ثانیه استراحت کنید و حرکت را 12 ـ 8 بار تکرار کنید. اگر احساس درد کردید، حرکت را متوقف کنید.

خم کردن زانو

خم کردن زانو آخرین حرکت تقویتی زانو برای پارگی مینیسک خارجی است. فقط در صورتی که دردتان پس از آسیب‌دیدگی زانو کم است، این تمرین را انجام دهید. بایستید و پاها را آن‌قدر از هم باز کنید که با شانه‌ها هم‌راستا شود. دست‌ها را روی میز، پشت صندلی یا پیشخوان آشپزخانه بگذارید. زانوها را به آهستگی خم کنید، کف پاها را روی زمین بگذارید و سرپا بنشینید. زانوها را هم‌راستا با پنجه‌ها نگه دارید. بدن را حدود 15 سانتی متر پایین بیاورید، سپس به آرامی بلند شوید و بایستید. حرکت را 12 ـ 8 بار تکرار کنید.