اختلال در عملکرد مفصل ساکروایلیاک که مفصل SI نیز نامیده می‌شود، گاهی اوقات می‌تواند باعث درد در ناحیه کمر و یا پا شود. تفکیک کردن درد در ناحیه پا که ناشی از اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک است، از درد پای ناشی از فتق دیسک کمر (سیاتیک) دشوار است زیرا علائم کاملاً مشابهی دارند.
چندین دهه است كه مفصل ساکروایلیاک به عنوان یکی از دلایل عمده کمردرد و یا درد مشکوک پا مطرح می‌شود، و اين بيماری بسیاری از افراد حرفه پزشکی را با تردید مواجه كرده است. امروزه تخمین زده می‌شود که مفصل ساکروایلیاک عامل ایجاد 15 تا 30 درصد موارد کمردرد باشد.
علائم اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک
علائمی که با اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک تجربه می‌شوند معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- کمردرد ممکن است به صورت درد کسل کننده یا درد خفیف تا شدید بروز کند. کمردرد به طور معمول فقط در یک طرف احساس می‌شود اما در بعضی موارد ممکن است در هر دو طرف احساس شود.
- دردی که به باسن و یا کشاله ران منتقل می‌شود. یکی از شایع‌ترین نقاطی که درد مفصل سایکروایلیاک در آن احساس می‌شود، باسن و قسمت فوقانی پشت یا کنار ران است. درد به طور معمول فقط در یک طرف احساس می‌شود اما گاهی ممکن است در هر دو طرف نیز احساس شود.
- درد شبیه به درد سیاتیک در باسن و یا پشت ران‌ها که احساس گرما و داغ شدن و … را در بیمار ایجاد می‌کند و ممکن است با بی‌حسی و گزگز همراه باشد. اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک ممکن است علائمی شبیه سیاتیک ایجاد کند که به ندرت به زیر زانو منتقل می‌شود.
- سفتی و کاهش دامنه حرکتی در کمر، باسن، لگن و کشاله ران که ممکن است در حرکاتی مانند بالا رفتن از پله‌ها یا خم شدن در کمر مشکل ایجاد کند.
- درد بیشتر هنگام فشار آوردن به مفصل ساکروایلیاک مانند بالا رفتن از پله، دویدن یا آهسته دویدن و دراز کشیدن یا تحمل وزن با یک طرف.
- بی‌ثباتی در لگن و یا کمر که ممکن است باعث شود اختیار لگن خود را هنگام ایستادن، راه رفتن، تغییر حالت از ایستاده به حالت نشسته از دست بدهید.
مشكل مفصل ساکروایلیاک معمولاً می‌تواند منجر به التهاب شود که به آن ساکروایلئیت نیز گفته می‌شود. این مشکل ممکن است دلیل اصلی درد، سفتی و سایر علائم شما باشد.
علل و عوامل خطر برای اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک
برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به اختلال عملکرد و درد ساکروایلیاک را افزایش دهند، از جمله:
- مشکلات راه رفتن مانند اختلاف طول پاها یا اسکولیوز که می‌تواند فشار ناهمواری را به یک طرف لگن وارد کند، باعث ساییدگی مفصل SI و افزایش خطر درد می‌شود.
- بارداری یا زایمان می‌تواند باعث درد مفصل ساکروایلیاک در زنان به دلیل افزایش وزن، تغییرات هورمونی که باعث شل شدن رباط‌های مفصل SI می‌شود، و تحرک بیش از حد و تغییرات لگن مرتبط با زایمان شود.
- جراحی کمر که می‌تواند با ایجاد فشار مفصل ساکروایلیاک را جابجا کند.
- فعالیت‌هایی که استرس مکرر بر روی مفصل وارد می‌کنند مانند ورزش‌های تماسی، وزنه برداری منظم یا کارهای رایج روزانه. استرس ناشی از نشستن یا ایستادن طولانی مدت نیز ممکن است منجر به درد مفصل SI شود.
در بسیاری از موارد درد مفصل ساکروایلیاک ممکن است به تدریج و بدون دلیل مشخص ایجاد شود. موارد دیگر ممکن است نتیجه مستقیم آسیب یا ضربه باشد مانند لرزش.
تشخیص دقیق اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک
تاریخچه پزشکی و معاینات بدنی
فرآیند تشخیص معمولاً با شرح حال پزشکی جمع آوری شده مانند اطلاعات مربوط به درد و علائم فعلی آغاز می‌شود. علاوه بر این، سابقه پزشکی شامل اطلاعاتی در مورد رژیم غذایی، خواب و عادات ورزشی و فعالیت بدنی، همچنین هرگونه آسیب اخیر یا گذشته است که ممکن است در علت درد مفصل SI موثر باشد.
چندین تست تحریکی ارتوپدی وجود دارد که می‌تواند مفصل ساکروایلیاک را به عنوان منبع درد رد یا شناسایی کند، از جمله:
- تست فشار ساکرال
- تست دیستراکشن
- آزمایش فابر
- لمس کردن
آزمایش‌های تشخیصی بیشتر
پس از جمع‌آوری سابقه پزشکی و انجام معاینات فیزیکی ممکن است برای تأیید مفصل ساکروایلیاک به عنوان منبع درد، آزمایشات دیگری لازم باشد مانند:
- تزریق در مفصل ساکروایلیاک
- تست‌های تصویربرداری تشخیصی
گزینه‌های درمان اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک
درمان‌های مربوط به اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک (درد مفصل SI) معمولاً بر کاهش درد و بازیابی حرکت طبیعی مفصل متمرکز است. بیشتر موارد درد مفصل SI با استفاده از درمان‌های غیر جراحی به طور موثری کنترل می‌شود.
درمان‌های اولیه درد مفصل ساکروایلیاک به طور معمول شامل موارد زیر است:
- دوره استراحت مختصر. یک دوره استراحت 1 تا 2 روزه ممکن است توصیه شود. استراحت بیش از دو روز توصیه نمی‌شود زیرا انجام این کار ممکن است سفتی را بدتر کرده و باعث افزایش درد و بدتر شدن وضعیت عمومی بیمار شود.
- استفاده از یخ یا گرما. استفاده از یخ بر روی کمر و لگن می‌تواند باعث کاهش التهاب و تسکین درد و ناراحتی شود. گرمای اعمال شده در اطراف مفصل با کاهش تنش عضلانی یا اسپاسم می‌تواند به تسکین درد کمک کند.
- داروهای ضد درد. مسکن‌های بدون نسخه (مانند استامینوفن) و داروهای ضد التهاب مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن ممکن است برای تسکین درد خفیف تا متوسط توصیه شوند. در صورت بروز درد شدید و حاد ممکن است از داروهای تجویزی مانند شل کننده‌های عضلانی یا مسکن‌های مخدر استفاده شود. این داروها باید با احتیاط مصرف شوند زیرا بسیار اعتیاد آور هستند و می‌توانند عوارض جانبی شدیدی ایجاد کنند.
- درمان‌های دستی. اگر درد مفصل ساکروایلیاک ناشی از حرکت کم باشد (تحرک کم)، درمان‌های دستی که توسط متخصص طب جراحی، پزشک متخصص استئوپاتی یا سایر متخصصان بهداشت و سلامت انجام می‌شود، می‌تواند بسیار موثر باشد. این روش درمانی شامل روش‌های دستی است که با هدف کاهش سفتی مفصل و کشیدگی عضلات و بازگرداندن دامنه حرکتی طبیعی در ناحیه مفصل SI و کمر انجام می‌شود.
- پشتیبانی یا بریس. هنگامی که مفصل SI بیش از حد شل است (تحرک بیش از حد)، می‌توانید یک بریس لگن را به دور کمر بپیچانید و به راحتی بکشید تا ناحیه ثابت شود. بریس لگنی تقریباً به اندازه یک کمربند پهن است و در صورت ملتهب و دردناک بودن مفصل می‌تواند مفید باشد.
- تزریق در مفصل ساکروایلیاک. به منظور کاهش التهاب و کمک به تسکین درد، داروی بی‌حسی موضعی (مانند لیدوکائین یا بوپیواکائین) همراه با داروی ضد التهاب (مانند کورتیکواستروئید) تزریق می‌شود. تسکین درد ناشی از تزریق داروهای ضدالتهاب به مفصل می‌تواند در هنگام شروع یک برنامه فیزیوتراپی و بازگشت به سطح فعالیت طبیعی، درد را به حداقل برساند.
برای مدیریت درد مفصل SI هیچ رویکردی وجود ندارد که برای همه مفید باشد. ترکیبی از درمان‌های غیر جراحی معمولاً برای تسکین درد ضروری است. بعلاوه برای یافتن روش‌های درمانی که علائم خاصی را برطرف می‌کنند، ممکن است یک دوره آزمون و خطا لازم باشد.
فیزیوتراپی برای درد مفصل ساکروایلیاک
فیزیوتراپی برای بازسازی مفصل ساکروایلیاک معمولاً شامل موارد زیر است:
- کشش برای کاهش تنش عضلانی و اسپاسم در ناحیه کمر، باسن و لگن از جمله عضلات پیریفورمیس، گلوتئوس ماگسیموس و عضلات همسترینگ. تنش در این عضلات ناشی از اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک می‌تواند دلیل اصلی درد باشد.
- تمرینات تقویت کننده برای حمایت بهتر از مفصل ساکروایلیاک و لگن و کمر. حمایت بهتر از مفصل می‌تواند از طریق تقویت عضلات شکم، عضلات جانبی تنه و عضلات کمر حاصل شود.
- ورزش هوازی برای بالا بردن جریان خون و رساندن مواد مغذی و اکسیژن به بافت‌های آسیب دیده که می‌تواند روند بهبود را تسهیل کند. ورزش‌های هوازی کم برخورد ممکن است برای کسانی که دچار اختلال عملکرد مفصل سایکروایلیاک هستند ضروری باشند تا درد ناشی از ورزش را به حداقل برسانند. این ورزش‌ها می‌توانند شامل دوچرخه سواری ثابت، دویدن یا ایروبیک در آب باشند.
تمرینات مربوط به اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به آرامی مفصل را به عملکرد و تحرک طبیعی برگردانند و در عوض باعث کاهش درد و سایر علائم شوند. تمرینات ممکن است بصورت فردی باشند و مورد به مورد متفاوت باشند.
درمان جراحی برای درد مفصل ساکروایلیاک
جراحی استانداردی که برای رفع درد مفصل SI استفاده می‌شود، همجوشی مفصل ساکروایلیاک است. هدف از این روش جراحی از بین بردن کامل حرکت در مفصل ساکروایلیاک بوسیله پیوند دادن استخوان ایلیوم و خاجی به یگدیگر است.
فیوژن ساکروایلیاک با قرار دادن پیچ یا میله و همچنین پیوند استخوان در مفصل انجام می‌شود.
فیوژن ساکروایلیاک با قرار دادن پیچ یا میله و همچنین پیوند استخوان در مفصل انجام می‌شود. روش‌های کم تهاجمی در سال‌های اخیر ایجاد شده است که درد و ناتوانی را در بیماران بهبود می‌بخشد و همچنین زمان بهبودی را کاهش می‌دهد.
تصمیم‌گیری در مورد فیوژن مفصل ساکروایلیاک
فیوژن مفصل ساکروایلیاک فقط زمانی توصیه می‌شود که حداقل 8 تا 12 هفته درمان‌های غیر جراحی انجام شده باشند و به طور کلی بی‌اثر باشند. در بیشتر موارد قبل از توصیه جراحی، درمان‌های غیرجراحی برای چندین ماه انجام می‌شوند.
بزرگترین خطر فیوژن مفصل ساکروایلیاک این است که جراحی درد را تسکین ندهد و یا فیوژن مفصل ناموفق باشد. همچنین این احتمال وجود دارد که مفصل ساکروایلیاک جوش خورده فشاری را که به طور معمول در لگن جذب می‌شود به ستون فقرات پایین منتقل کند و باعث ایجاد درد و فشار در کمر شود. این عارضه در حدود 5٪ بیمارانی که تحت عمل فیوژن مفصل ساکروایلیاک قرار گرفته‌اند، طی 6 ماه پس از عمل گزارش شده است.
روش فیوژن مفصل ساکروایلیاک
از دو روش جراحی برای فیوژن مفصل ساکروایلیاک استفاده می‌شود که شامل ایمپلنت و همچنین سایر ابزارهای مورد نیاز برای انجام جراحی است. تمام روش‌های فیوژن مفصل ساکروایلیاک با حداقل تهاجم شامل مراحل زیر هستند:
- بیهوشی عمومی، یک برش کوچک در کمر ایجاد می‌شود و عضلات به آرامی به اطراف منتقل می‌شوند.
- از دستگاهی برای ایجاد سوراخ کوچک در ایلیوم و دسترسی به مفصل استفاده می‌شود.
- مفصل ساکروایلیاک از رباط‌ها و عضلات پاک شده و پیوند استخوان و ایمپلنت‌های جراحی در سرتاسر مفصل قرار داده می‌شوند تا رشد استخوان را تحریک کنند.
- عضلات در جای خود قرار می‌گیرند و محل جراحی با استفاده از بخیه‌های استاندارد بسته می‌شود.
پس از جراحی ممکن است نیاز باشد 1 تا 2 شب در بیمارستان بستری شوید.
برای بهبود پیدا کردن بعد از عمل فیوژن مفصل ساکروایلیاک به طور معمول بايد از داروهای ضد درد، فیزیوتراپی و درمان‌های خانگی مانند گرما و سرمادرمانی استفاده كرد. علاوه بر این ممکن است بریس لگنی برای تثبیت لگن و محدود کردن حرکات دردناک در هنگام بهبودی تجویز شود. دوره نقاهت برای فیوژن مفصل ساکروایلیاک معمولاً بین 3 تا 6 ماه طول می‌کشد.
